Vlaams Belangers vrezen een Witte Zondag

Consternatie, 20 jaar geleden, in de Wetstraat. 24 november 1991 werd meteen uitgeroepen tot Zwarte Zondag. Vlaams Belang (toen Vlaams Blok) won veel meer dan verwacht bij federale verkiezingen. De partij had affiches met bokshandschoenen en mepte die zondag inderdaad een uppercut in het gezicht van de klassieke partijen: meer dan de symbolische 10%.

Sindsdien is veel gebeurd in de hoop extreemrechts te kunnen keren. De "Kloof met de burger" moest worden gedicht. Met succes? Neen, als je naar de cijfers van de gemeenteraadsverkiezingen kijkt.

Drie jaar na die Zwarte Zondag sprong de partij bij de eerstvolgende  gemeenteraadsverkiezingen van amper 2,5 naar 6,6%. De succesreeks stopte niet. Zes jaar later, 2000, nog een forse en symbolische uitslag: meer dan 10%.

Bij de vorige verkiezingen in 2006 leed de partij een overwinningsnederlaag. De perceptie zat tegen. Filip Dewinter had zelf de slag om Antwerpen uitgeroepen tot hoogtepunt van de verkiezingen. Vlaams Belang zou de socialistische Patrick Janssens verslaan en zou eindelijk groot genoeg zijn om de burgemeesterssjerp te kunnen opeisen.

Maar die verkiezingsavond moest Dewinter met de staart tussen de benen naar huis. Hij verloor die strijd en dat bepaalde in grote mate het beeld dat Vlaams Belang de verkiezingen verloren had.

Maar schijn bedriegt. Vlaams Belang boekte wel een overwinning. Een forse winst van 4%: tot 14,8.

“Toch zit er sleet op de succesformule van Vlaams Belang”, besluit ex-hoofredacteur van de VRT en jarenlang politiek waarnemer Jos Bouveroux, “in 2009 en 2010 brachten de immens populaire Bart De Wever en zijn N-VA een zware verkiezingsnederlaag toe”.

En dat was nieuw. Voor het eerst kon Vlaams Belang niet meer claimen dat ze bij elke verkiezing - federale, Vlaamse en gemeenteraadsverkiezingen - meer kiezers kan overtuigen.

Veel Vlaams Belangers kijken somber naar deze gemeenteraadsverkiezingen. Weinigen zeggen het hardop. Wel in Schelle: “De situatie is onvoorspelbaar, gezien de N-VA afzonderlijk deelneemt. We vrezen dat we toch een aantal zetels zullen verliezen”. De lijsttrekker vreest een bijna-halvering van 5 naar 3 zetels.

Professor Kris Deschouwer, VUB, beaamt: “Zoals voor CD&V en Open VLD is het ook voor Vlaams Belang de vraag hoeveel stemmen de N-VA wegkaapt”. Dit is uiteraard koffiedik kijken. Toch is er een richtcijfer, berekend door professor Johan Ackaert, Universiteit Hasselt.

In de gemeenten waar de N-VA de vorige gemeenteraadsverkiezingen een eigen lijst indiende, haalde ze gemiddeld 7,5 %. Volgens alle verwachtingen is dit een ondergrens, omdat de N-VA sindsdien forse winst boekte bij federale en Vlaamse verkiezingen.

Zelfs als ondergrens is dit cijfer al groot genoeg om Vlaams Belang en andere partijen te laten bloeden.

Maar er is meer. Elke verkiezing heeft een eigen dynamiek. De focus ligt nu in Antwerpen op de strijd tussen twee stemmenkanonnen De Wever en Janssens.

Ackaert: “Vlaams Belang loopt het risico platgewalst te worden door de strijd tussen twee sterke figuren voor het burgemeesterschap, zeker in Antwerpen maar misschien ook in Gent en andere steden”.

Vlaams Belang kampt met nog een handicap. De partij is haar aureool van eensgezindheid kwijtgespeeld door de vele interne ruzies die open en bloot werden uitgevochten.

Het meest opvallend en met potentieel zware electorale schade is het conflict rond Marie-Rose Morel, ondertussen overleden. Zij haalde bij de laatste verkiezingen monsterscores in Schoten, de hoogste score in Vlaanderen, 35,7%, maar viel de partijtop - vooral Filip Dewinter - openlijk aan.

Ze vond dat ze te weinig respect en bijhorende mandaten kreeg. Afwachten of haar opvolgers in Schoten even populair zijn.

Dat conflict heeft gevolgen in Brugge. Ook daar verliest Vlaams Belang een stemmenkanon. Ex-partijvoorzitter Frank Vanhecke haalde bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen een opvallend hoge score: op één na meeste voorkeurstemmen, na burgemeester Patrick Moenaert (CD&V).

Vanhecke is uit de partij gestapt uit ongenoegen over de behandeling van zijn latere vrouw Marie-Rose Morel. Ook in Brugge moet Vlaams Belang dus een leemte opvullen.

Vlaams Belang heeft nog andere partijleden die ontevreden hun partijkaart hebben verscheurd. Dit kan de partij veel stemmen kosten. Er is de ondertussen mislukte poging van de Belfortgroep in Gent om met een eigen lijst naar de kiezer te trekken. Het resultaat is wel dat een aantal Vlaams Belangers geen kandidaat meer zijn.

Ook bekend is de overstap van Vlaams Belangers naar de N-VA. Sommigen zijn stemmentrekkers, zoals kamerlid Karim Van Overmeire in Aalst. In Beveren trekt ex-kamerlid van Vlaams Belang Bruno Stevenheydens de lijst van de N-VA.

Ook in Halle, Niel, Zwevegem, Wervik, Kruibeke, Grimbergen, …. zijn er zulke overstappers. In totaal zouden er zo’n 20 tot 30 Vlaams Belangers zijn overgestapt naar de N-VA.

In Wielsbeke wou een ex-Vlaams Belanger samenwerken met de N-VA maar dat lukte niet. Hij komt nu met een eigen lijst Wielsbeke Anders.

De reden voor zijn vertrek bij Vlaams Belang? “Het is niet langer Vlaams Belang, maar Antwerps Belang”. Dat ongenoegen leeft op meerdere plaatsen, zo blijkt uit onze politieke portretten van de gemeenten.

De twijfel sluipt ook binnen in de partijtop, zo bleek gisteren in ons stuk "Vlaams Belang krijgt schrik van de eigen naam". Maar ondanks die sombere vooruitzichten blijven Vlaams Belangers hard knokken. Ze proberen een optimistische toon aan te slaan.

Vooral Filip Dewinter tracht verbeten een stempel te drukken op de politieke discussie in Antwerpen met de slogan “Knikker ze buiten” en enkele opvallende uitspraken.

Bij het lezen van onze politieke portretten valt ook op dat in vele kleine gemeenten Vlaams Belangers zich uit de naad werken. Ze blijven overtuigd. Ze hopen de onheilsberichten en de eigen twijfels te kunnen ombuigen en zo een Witte Zondag te voorkomen.

Erik Wijnen