"Slim hergebruiken is goedkoper dan weggooien"

"We kregen de opdracht om het oorspronkelijke meubilair van twee verdiepingen te demonteren en klaar te maken om binnen een paar jaar op dezelfde plek terug te zetten", legt Maarten Gielen van Rotor uit. Dat meubilair, dat zijn de speciaal op maat gemaakte boekenrekken uit 1936.

De boekentoren werd ontworpen als een boekensilo, een machine om op een efficiënte manier zoveel mogelijk boeken beschikbaar te maken. De mechaniek werd mee uitgedacht door een gerenommeerd Amerikaans bedrijf. De boekenrekken werden in licentie en op maat van het gebouw gemaakt door de Brusselse meubelmaker Moens.

Oorspronkelijk was het de bedoeling om de rekken gewoon weg te gooien. "We zagen er eerst de waarde niet van in", zegt Michaela Geenens van de Universiteitsbibliotheek Gent. "Maar na het lezen van vakliteratuur uit de tijd en na bouwhistorisch onderzoek bleek dat er op zeven verdiepingen nog originele rekken stonden. Daarop hebben we samen met Rotor beslist om een deel ervan te recupereren en te hergebruiken."

"De binnenkant van het gebouw bevat ook alleen maar een paar lampen en rekken. Die rekken bepalen dus de identiteit van de toren. Kakigroen en in hoogglanzende staalplaat zijn ze typisch voor de jaren 30. Ze bepalen het gevoel van de toren", verduidelijkt Gielen.

Evident was die beslissing niet. Het handmatig afbreken van de rekken, het schoonmaken, nummeren en plank voor plank in op maat hand gemaakte dozen stoppen en labelen, ... Het is allemaal zeer arbeidsintensief.

"Vaak zijn er heel wat praktische bezwaren tegen het hergebruik van oorspronkelijk materiaal", weet Gielen. "Denk maar aan het opslaan of de herintegratie van de oorspronkelijke materialen. Aannemers staan er erg weigerachtig tegenover. Als ze dat in een aanbesteding zien staan, verdubbelen ze hun prijs. Als je het niet slim aanpakt dan is hergebruik duurder dan weggooien en nieuwe materialen kopen."

"Je hebt een soort van slimme tussenpersoon nodig die opmeet, nadenkt over de mogelijkheden en die informatie doorgeeft aan het ontwerpteam. Als zij er op een intelligente manier mee omgaan dan kan je het verschil maken en op een vrij goedkope manier bestaande elementen hergebruiken."

Dat is precies wat Rotor in de Boekentoren doet. "Het is belangrijk om niet zomaar door elkaar te verpakken en onderdelen die te veel verroest zijn eruit te halen. Als je het gewoon in dozen zou steken en over een paar jaar weer zou uithalen dan weet je niet meer wat je hebt en is dit totaal onbruikbaar."

Het ontwerpcollectief Rotor is al een tiental jaar actief. Het collectief werkt met hergebruikte materialen en kreeg daarbij al heel wat puzzels op te lossen. Rotor Deconstructie, een spin off ervan, bouwt sinds een jaar daarop voort en geeft advies aan anderen. Het mission statement van het bedrijf is zowel architecturaal als ecologisch.

"Bouw- en sloopafval maken het grootste deel uit van het afval in ons land. Per inwoner gaat het jaarlijks om 600 à 700 kg. Niet te verwaarlozen, als je weet dat de hoeveelheid restafval 120 kg per inwoner is. En toch gebeurt er heel weinig mee. Wij proberen het verschil te maken, bv. door dienstverlening naar grote vastgoedbedrijven om herbruikbare materialen opnieuw op de markt te brengen."

"In de vastgoedmarkt is het de gewoonte om na afloop van elk huurcontract te doen, om de drie jaar. Die dingen zijn niet versleten. Zelfs als je maar 1 of 2 procent uit een gebouw kunt halen dan gaat het bij een groot gebouw algauw om een indrukwekkende hoeveelheid materiaal."

"Voor een groot gebouw gesloopt wordt, maken we een inventaris van alles wat herbruikbaar is, in plaats van er met de bulldozer door te rijden. We demonteren en verkopen, de opbrengst daarvan dekt de kosten van het ontmantelen."

Rotor Deconstructie ontdekte een gat in de bouwmarkt. "De meeste recyclagebedrijven spitsen zich toe op rustieke materialen: hout, natuursteen, alles wat voor WO II geproduceerd werd. Wij zijn een van de weinige spelers in België die zich toespitsen op moderne architectuur en we kunnen de vraag nauwelijks volgen. In een jaar tijd zijn we gegroeid naar zeven medewerkers. We hopen nu eigenlijk dat anderen ons voorbeeld zullen volgen."