Amerikanen en Britten sluiten definitief vrede in … Gent

Op kerstavond 1814 - dag op dag 200 jaar geleden - is in Gent de zogenoemde Tweede Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog beëindigd. Daarmee komt een einde aan een Brits-Amerikaanse oorlog die aan de basis ligt van onder meer het Amerikaanse volkslied en waarin het Witte Huis wordt afgebrand, maar waarom is dat vredesverdrag uitgerekend in de Arteveldestad ondertekend?
Tijdens de oorlog gaat onder meer het Witte Huis in vlammen op

Nog geen dertig jaar na de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog zijn de Britten en de Amerikanen opnieuw in een gewapend conflict verwikkeld. De Tweede Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog, ook wel de Oorlog van 1812 genoemd, heeft voor een groot stuk zijn wortels in Europa. Op het Europese vasteland probeert een coalitie van Russen, Oostenrijkers, Pruisen en Britten immers het Franse keizerrijk van Napoleon omver te werpen.

Napoleon heeft begin 19e eeuw de Britse economie in zijn tang door alle havens op het vasteland verboden terrein te maken voor de Britse handelsvloot. Londen reageert daarop door een handelsembargo op te leggen aan Frankrijk, maar verhindert zo ook dat de Amerikanen handel kunnen drijven met Parijs. De Amerikanen zijn niet opgezet met de blokkade en werpen op dat ze niets te maken hebben met het conflict met Napoleon, maar er wel de negatieve gevolgen van dragen.

De sfeer tussen de Amerikanen en hun vroegere kolonisator is op dat moment al erg verzuurd. De Britten hebben het verlies in de Onafhankelijkheidsoorlog nog niet verteerd en proberen de inheemse indianenbevolking op te zetten tegen de Amerikaanse overheid door hen wapens te leveren. Daarnaast vrezen ze dat de Amerikanen zullen proberen door te stoten naar de Britse kolonie Canada. In Britse kringen leeft het plan om een Indiaanse bufferstaat op te richten tussen de VS en Canada. Een idee dat de moegetergde indianen wel kunnen smaken.

De Britse vloot is op dat moment heer en meester van de zeven zeeën en geniet nog na van de roemrijke overwinning bij Trafalgar op de vloot van Napoleon.

Amerikaanse handelsschepen die proberen het handelsembargo met Frankrijk te schenden, worden een voor een gekelderd (foto: aanval op de USS Peacock). De bemanning wordt door de Britten ingelijfd bij de Royal Navy. Die massale inlijvingen blijken uiteindelijk de druppel die de emmer doet overlopen.

Op 18 juni 1812 verklaart de Amerikaanse president James Madison de oorlog aan Groot-Brittannië, de eerste oorlogsverklaring in de prille geschiedenis van de VS.

Een korte oorlog

Beide landen hebben op dat moment eigenlijk de financiële ruimte niet voor een oorlog. Het Britse leger heeft zijn handen vol met de Napoleontische oorlogen en de Verenigde Staten hebben amper een leger die naam waardig.

Toch levert de twee jaar durende oorlog enkele bloedige veldslagen op. Het dieptepunt voor de Amerikanen is wellicht de inname van Washington door de Britten waarbij zowel het Witte Huis als de Capitool in vlammen opgaan (foto: restanten van het Witte Huis na de brand).

Daarna proberen de Britten door te stoten naar de strategisch belangrijke havenstad Baltimore, maar daar worden ze tegengehouden door Fort McHenry aan de ingang van de haven. De verdediging van het fort zou dichter Francis Scot Key inspireren tot een gedicht dat later is uitgegroeid tot het Amerikaanse volkslied “The star-spangled banner”.

Na twee jaar oorlog hebben beide landen er eigenlijk genoeg van. De Napoleontische oorlogen bereiken hun eindstadium in Europa en de kleine begroting van de VS kan de hoge kosten van een oorlog niet meer aan. Uiteindelijk laten in de hele oorlog enkele duizenden soldaten het leven. De vredesbesprekingen gaan in de zomer van 1814 van start in Gent.

Waarom Gent?

Het is nog steeds niet helemaal duidelijk waarom het oog van de onderhandelaars precies op Gent is gevallen. Gent is op dat ogenblik neutraal terrein - de Franse troepen hebben in 1814 met veel haast de stad verlaten - , maar uiteraard zijn er in Europa wel meer neutrale steden te vinden. Voor de Britten is Gent ideaal. Het ligt dicht bij Londen én het is - wat nieuwtjes betreft - niet erg ver van Wenen waar op dat moment het Congres van Wenen is begonnen, dat de kaart van Europa na Napoleon zal hertekenen.

Mogelijk heeft Gent de eer te danken aan de combinatie van belang in het verleden - de stad was de hoofdstad van het Graafschap Vlaanderen - en de infrastructuur. Door de industrialisatie hebben veel rijke industriëlen prachtige residenties opgetrokken in de stad. Er is ook een gevarieerd uitgaansleven dat vooral de Amerikaanse delegatie kan bekoren. De Britten sluiten zichzelf veelal op in hun tijdelijke residentie, maar de Amerikanen laten zich graag zien in het Gentse uitgaansleven gaande van bals, theater, muziekvoorstellingen en banketten.

De Amerikaanse delegatie, onder wie onder meer ook John Quincy Adams (zoon van de tweede president van de VS en later ook zelf de 6e president, foto boven), neemt eerst haar intrek in een van de chiquere hotels in de stad op de Kouter. Om te voorkomen dat de hotelrekening te hoog oploopt, verhuist de delegatie naarmate de onderhandelingen aanslepen naar het statige Lovendeghemhuis in de Veldstraat.

De Britten nemen eerst hun intrek in een hotel vlak bij het stadhuis, maar verkassen al snel naar het voormalige woonhuis van Lieven Bauwens aan het Fratersplein. Enigszins een ironische keuze, want het was Bauwens geweest die een tiental jaar daarvoor een belangrijk spintoestel uit Groot-Brittannië gesmokkeld had. De Gentse zakenman heeft daardoor het Britse spinmonopolie aan banden gelegd en is daarvoor door de Britten bij verstek veroordeeld tot de doodstraf. Op het moment dat de Britse delegatie er de intrek neemt, is Bauwens al failliet gegaan en gevlucht naar Parijs.

Winnaars en verliezers

De onderhandelingen tussen beide landen hebben om de beurt plaats in de Britse en in de Amerikaanse residentie. Het is uiteindelijk in de Britse residentie op het Fratersplein dat op kerstavond 1814 de Vrede van Gent wordt ondertekend (foto onder). Het uiterst beknopte verdrag bevat feitelijk niet meer dan dat beide kampen ermee instemmen om op te houden met elkaar naar het leven te staan. Precieze grensissues worden doorgeschoven naar een parlementaire commissie.

In het verdrag verbindt de VS zich er wel toe om alle vijandigheden te staken tegenover de indianen die in de oorlog de kant van de Britten hebben gekozen. Daarnaast beloven beide partijen om slavernij aan banden te leggen. Beide beloftes worden vrij snel met de voeten getreden. De indianen krijgen het zwaar te verduren in de jaren die volgen en slavernij wordt in Groot-Brittannië pas in 1833 afgeschaft. De Verenigde staten doen er 32 jaar en een Burgeroorlog meer over.

Door de gebrekkige communicatiemiddelen uit die tijd duurt het overigens een hele tijd vooraleer iedereen op de hoogte is van het verdrag tussen beide landen. In januari 1815 nog krijgen de Britten een zware nederlaag te verduren in New Orleans. Door die laatste overwinning is bij veel Amerikanen het gevoel blijven hangen dat ze de oorlog hebben gewonnen, maar feitelijk is er meer sprake van een gelijkspel. Voor de Britten maakt het al dan niet verliezen van die kleine schermutseling aan de overkant van de oceaan niet zo erg veel meer uit na de veel grotere overwinning in Waterloo in juni 1815.

De grote winnaar van de oorlog blijkt uiteindelijk - verrassend - Canada te zijn. De oorlog heeft in het land immers de Franse en Engelse kolonisten verenigd in hun strijd tegen de Amerikanen. De oorlog zorgt voor een eerste aanwakkering van het Canadese nationalisme en creëert een groot wantrouwen tegenover de Amerikanen. Zonder de Oorlog van 1812 was Canada wellicht na verloop van tijd overrompeld door Amerikaanse migranten en was het mogelijk nooit het land geworden dat we nu kennen.

De grote verliezers zijn in dit geval de indianen. De Britten laten hun eis voor een indiaanse bufferstaat tussen de VS en Canada volledig varen en laten daarmee hun indiaanse bondgenoten vallen als een baksteen. Hoewel er in het verdrag sprake is van het stoppen van de vijandigheden tegenover de indianen, wordt in de jaren die volgen pas echt het startschot gegeven van een regelrechte genocide.

De eerste pagina van de Vrede van Gent:

Meest gelezen