Vanavond in "Wissel van de macht": Het verhaal van de VU

De VU was in de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw een nieuwkomer op het veld dat toen beheerst werd door christendemocraten, socialisten en liberalen. De VU is Vlaams-nationaal, maar ook fris en vernieuwend. Op haar hoogtepunt haalt ze tot 20 procent van de stemmen. Door deelname aan verschillende regeringen en het sluiten van omstreden communautaire akkoorden begint de VU meer en meer kiezers te verliezen.

Eind de jaren 90 zit de partij in zak en as. Bert Anciaux krijgt dan de opdracht om op zoek te gaan naar verruiming en vernieuwing. Dat mondt uit in de oprichting van ID-21, een vehikel om nieuwe mensen aan te trekken. Aanvankelijk is die operatie succesvol tot de groep rond Anciaux tegenwind krijgt van een groep traditionalisten onder leiding van Geert Bourgeois.

Als VU-ID in 1999 toetreedt tot de Vlaamse regering-Dewael (VLD, SP.A, Groen en VU-ID) en Anciaux en Sauwens minister worden, beginnen de spanningen op te lopen. De groep-Bourgeois moet niets weten van de nieuwlichterij van Anciaux en co, en organiseert het verzet vanuit een kleine groep (de zogeheten Oranjehofgroep) met onder anderen Frieda Brepoels, Ben Weyts en een zekere … Bart De Wever.

Als Bourgeois onverwacht de voorzittersverkiezingen van de VU wint tegen Patrick Vankrunkelsven (uit het kamp-Anciaux) is het hek van de dam. Een nieuw communautair akkoord (het Lambermontakkoord) -onderhandeld door premier Guy Verhofstadt- krijgt de goedkeuring van een meerderheid binnen de VU met als grote pleitbezorgers Anciaux en Vankrunkelsven.

Bourgeois moet het onderspit delven en neemt uit protest na een jaar ontslag als voorzitter van de VU. De twee kampen staan nu lijnrecht tegenover elkaar. De leiding van de VU komt in handen van Fons Borginon, die vergeefs probeert de brokken te lijmen.

Een zwaar incident zal de gespletenheid helemaal blootleggen. Begin mei 2001 moet Johan Sauwens noodgedwongen ontslag nemen als Vlaams minister, omdat hij aanwezig was op een viering van oud-collaborateurs. Zijn verontschuldigingen baten niet en hoewel de VU als partij achter hem blijft staan, geeft Sven Gatz (kamp-Anciaux) het genadeschot door toch het ontslag te vragen.

De ruzies over de koers die de partij moet varen, het incident met Sauwens en de grote ego’s van een aantal kopstukken. Die drie elementen samen maken de tegenstellingen onoverbrugbaar. De partijtop beslist om de leden te raadplegen. Ze krijgen de keuze tussen drie groepen: het kamp-Bourgeois, het kamp-Anciaux en een middengroep die de VU bijeen wil houden.

In september 2001 valt het verdict: het kamp-Bourgeois wint, de middengroep volgt als 2e en Anciaux komt er als verliezer uit. De middengroep brokkelt uiteen en de aanhangers kiezen individueel voor een van de twee andere groepen.

Een maand later sticht Bourgeois met zijn getrouwen de N-VA, die een traditionele Vlaams-nationale partij wil zijn. Wat later houdt Anciaux zijn Spirit boven de doopvont, een linksliberaal clubje. Omdat niemand daar gelooft dat ze het politiek alleen kunnen overleven, gaan ze op zoek naar partners. Anciaux lanceert in 2002 een oproep om samen te werken met de SP.A van Stevaert en dan is de maat vol: enkele van zijn discipelen voelen zich verraden en lopen over naar de liberalen van de VLD: Vankrunkelsven, Borginon en Gatz.

Daarop neemt Anciaux ontslag uit de Vlaamse regering en werkt vanaf dan volop aan een kartel met de SP.A. Bij de verkiezingen van 2003 boekt dat kartel een eclatante overwinning met 6 mandaten voor Spirit. Geert Bourgeois haalt met zijn N-VA nauwelijks de kiesdrempel en blijft met 1 verkozene over: Bourgeois zelf.

 "Wissel van de wacht" begint om 21.15 uur op Canvas en is ook op VRT NU te zien.

Op Canvas.be kunt u in een interactief verhaal zien hoe de Volksunie uiteenspatte.