2017: Het verdriet van het Werelddorp - Mark Eyskens
Mark Eyskens is ex-premier en minister van staat. Hij was jarenlang een boegbeeld van CD&V en schrijft regelmatig opinieteksten voor deredactie.be.
Het jaar 2016 was zeker geen grand cru van geluk, welvaart en welzijn voor heel wat aardbewoners. Het jaar werd geteisterd door geweld, burger-en godsdienstoorlogen, terroristische aanslagen tot en met in ons Avondland, veel conflicten en geruzie en massale angstgevoelens, die door populistische politici handig werden uitgebuit. Europa is nog steeds een sociaal eiland en een economische reus in de wereld, maar ook een politieke dwerg en een militaire worm.
De onverwachte Brexit, de verkiezing van Donald Trump, de kwakkelende economische groei en vooral de instroom van vluchtelingen en immigranten hebben de ‘toekomstmalaise’ verergerd.
Er was ook goed nieuws
“Only bad news is news” bleek een stelregel, die veel media deed likkebaarden. Toch was er ook goed nieuws voor veel burgers in Europa en meer bepaald in België, dat evenwel zelden de “spot lights’ haalde.
1 Werk
In eigen land steeg de tewerkstelling en hadden nooit zoveel personen gewerkt als vandaag.
2 Onderwijs
De belastingen bleven weliswaar hoog maar ons onderwijs van hoog tot laag.
3 En nog veel meer:
De gezondheidssector, de sociale zekerheid, het culturele aanbod bleven voortreffelijk en vooral zeer goedkoop in vergelijking met het buitenland.
4 Bij de rijkste burgers
De Belgen behoren gemiddeld tot de rijkste burgers van Europa en de materiële ongelijkheid is veel minder aanzienlijk dan in andere landen. Wat natuurlijk niet betekent dat er geen armen meer zouden zijn.
Veel Belgen prevelen op fluisterende toon als zij het met zichzelf eerlijk menen: “Met mij gaat het goed. Met ons gaat het slecht!”
Waarom dan toch dat ongenoegen?
Het is de gemeenschap, de zogenaamde samenleving waarachter vraagtekens worden geplaatst. De samenleving is voor veel mensen ook samenloosheid.
De aanpassingsdruk is enorm toegenomen, vooral voor jonge mensen. Het establishment heeft mooi praten over de zegeningen van de globalisering en de heilzame werking van een wereldwijde markteconomie onder het motto: “De wereld is ons dorp”.
Voor veel burgers is dit puur theorie en gevaarlijke elitisme want voor hen blijft “Uw dorp de wereld”, gekenmerkt door een warm maar bedreigd identiteitsgevoel. De multiculturalisering van het maatschappelijk leven maakt veel mensen onwennig, vreemdelingen verdacht en het onveiligheidsgevoel aanzienlijk.
“Eigen volk eerst” klinkt als een vanzelfsprekendheid en verwerkt protectionistische en, al dan niet bewust, xenofobe, laat staan racistische reacties.
Het ‘nationaal-egoïsme’ grijpt om zich heen. En de Europese Unie, deze megahistorische verwezenlijking van verzoening, solidariteit en samenwerking, blijkt haar eurotische aantrekkingskracht te verliezen.
Toch mogen wij in 2017 niet vervallen in pessimisme, want zwartgalligheid werkt verlammend. Wij mogen het hoofd niet laten hangen op het ogenblik dat wij het hoofd moeten bieden aan de grote uitdagingen.
Beaat optimisme is evenmin gewettigd want een optimist is vaak een fout geïnformeerd pessimist. Hopelijk worden wij in 2017 allemaal melioristen, mensen aangestoken door de geloofshoop dat mensen en dingen verbeterbaar zijn, door ons geloof in de mogelijkheid om de veranderingen die op ons afkomen, te beheersen en om te zetten in verbetering van het menselijk lot.
Ook in Europa. Wij moeten de waarheid opnieuw durven in de ogen te kijken. Cynici spreken van post-truth; lees: in schijnbare waarheid verpakte leugens, die een aantal politici in staat stellen hun zetelvastheid geloofwaardiger te maken dan hun beginselvastheid.
Aan de burgers moet worden uitgelegd dat het eigen volk steeds meer wordt vervangen door een multiculturele bevolking. De grote uitdaging is de multiculturaliteit om te zetten in interculturaliteit, wat een zeer complexe aanpak vereist.
Nationale regeringen zijn te klein voor de grote problemen en soms te groot voor de kleine problemen. Grensoverschrijdende samenwerking is vitaal geworden, zeker binnen Europa.
Souvereinisten en nationalisten gedragen zich onbewust als de holbewoners uit het stenen tijdperk en bekijken de toekomst in de achteruitkijkspiegel van de dingen die definitief voorbij zijn.
De democratie wordt op de proef gesteld als blijkt dat de meest dringende problemen juist de uitdagingen zijn van de lange termijn, zoals de klimaatbeheersing, het stimuleren van innovatie, het onderwijs omturnen tot ‘wonderwijs maken’.
Politieke demagogie moet dringend worden vervangen door educatieve pedagogie en hiervoor moet massaal beroep worden gedaan op de media. De waarheid moet opnieuw eerbaar worden ook al is ze niet fraai. Fact checking wordt van zeer groot belang in een maatschappij van overinformatie, wat leidt tot desinformatie.
Ons Europa, dat kleine maar zo waarden-intense schiereiland, dat daar kwetsbaar bengelt aan het grote Eur-Aziatische continent, soms als een wat verfomfaaide handschoen, moet veel meer een vaderland worden om te beminnen.
De EU heeft wellicht nood aan een nieuwe institutionele architectuur, met kernlanden die geleidelijk zich onderling willen integreren tot een hechte federatie met daar rond een aantal lidstaten die een meer confederaal verband verkiezen.
Laatste littekens
Inmiddels wordt ons continent bedreigd door een gevaarlijke demografische krimp want de autochtone bevolking in Europa daalt.
Aan het einde van de eeuw zal Europa een demografisch deficit vertonen van -50 miljoen personen, indien wij er niet zouden in slagen vooral jonge mensen van buiten Europa selectief aan te trekken en te integreren in de arbeidsmarkt.
De financiering van de Europese sociale welvaartsstaat, uniek in de wereld, komt in het gedrang bij gebrek aan voldoende jonge mensen. Uiteraard is het absoluut noodzakelijk dat de Europese Unie haar buitengrenzen onder controle houdt en een gemeenschappelijk beleid voert waarbij ook de solidaire inspanningen van onthaal op een billijke wijze worden verdeeld.
Maar tussen Europese lidstaten moeten grenzen, deze laatste littekens van een bloedige geschiedenis, uitgewist blijven. We moeten bruggen bouwen in plaats van muren.
Eenvoudig is dat allemaal niet en politieke marktventers staan klaar om het publiek een misleidende rad voor de ogen te draaien. De wenselijkheid van meer menselijkheid blijft primordiaal.
Enkel in de verdediging van de rechtvaardigheid is extremisme geen ondeugd. Enkel in de behartiging van de solidariteit is gematigdheid geen deugd. Wij leven in tijden van te veel onbarmhartigheid.
Wij moeten opnieuw leren ons te kwetsen aan de gekwetsten en beseffen dat om ons eigen geluk te vermenigvuldigen wij het moeten delen met anderen. Dit is een moeilijke wiskundige bewerking die zelfs door de slimste computers niet kan worden uitgevoerd.
Enkel het menselijk hart is hiertoe in staat. Dus in 2017 minder hardheid en meer hartelijkheid, ook al is die niet steeds wederkerig. Dan pas beseffen we dat we beter weten en misschien een beetje beter kunnen zijn.