Het einde van het ei (is nabij) - Leenaert/Bruers

Stijn Bruers (links) is doctor in de moraalfilosofie

Tobias Leenaert (rechts) is oprichter EVA vzw. EVA is vandaag uitgegroeid tot de tweede grootste vegetarische organisatie in Europa.

Het klinkt als een samenzweringstheorie van paranoïde veganisten: in september vorig jaar kwam aan het licht dat de Amerikaanse eiersector een heus complot had opgezet tegen het bedrijf Hampton Creek, een jonge producent van eivrije mayonaise. Uit ontsloten mails van het American Egg Board - een programma voor de promotie van eieren onder toezicht van de overheid - bleek dat de eierproducenten het bedrijf als een bedreiging voor de toekomst van hun sector zagen.

De laatste uitbraak van vogelgriep had gezorgd voor minder en duurdere eieren. Om verdere onzekerheid te vermijden, gingen meer en meer producenten van salades, cakes en koekjes over naar ei-alternatieven. Onder meer de Compass Group, de grootste cateraar ter wereld, ging overstag en gebruikt in de VS vandaag enkel nog de eivrije mayonaise van Hampton Creek.

De eierindustrie zat met een ei in haar broek. Het Egg Board deed vanalles om Hampton Creek te dwarsbomen: het ondernam pogingen om de officiële goedkeuring van de producten te ondermijnen. Het schakelde bloggers en ‘s werelds grootste PR-firma in om de ei-alternatieven zwart te maken. Het ondersteunde Unilever toen het een proces tegen Hampton Creek aanspande wegens oneigenlijk gebruik van het woord mayonaise (Unilever liet de klacht vallen na veel publiek protest, en ontwikkelde dan maar zelf haar plantaardige mayonaise). Een grote supermarkt haalde alle Hampton Creek producten uit de rekken op basis van info van derden. Deze week bleek dat ook dit opgezet spel was.

Josh Tetrick, oprichter van Hampton Creek, zegt dat ons voedselproductiesysteem kapot is. Hij wil het radicaal veranderen, en hoopt in de eerste plaats de kip uit de voedselketen te halen. Voor Bill Gates moeten we dierlijke producten fundamenteel herdenken. En toen Eric Schmidt, CEO van Alphabet (het moederbedrijf van Google), gevraagd werd naar technologieën die de wereld beter kunnen maken, noemde hij als eerste “kweekvlees”.

Silicon Valley geeft de toon aan, en stelt de vragen die we hier ook moeten stellen. Of het FAVV te laat gecommuniceerd heeft of slecht gefunctioneerd, bij welk land of instantie precies de fout ligt: het zijn uiteraard geen onbelangrijke kwesties, maar ze raken niet aan de kern van de zaak. Terwijl we een potje zwarte pieten-schuiven gaan we voorbij aan wat ten gronde ligt aan de laatste nieuwe voedselcrisis: ons voedselsysteem in globo.

Het is een systeem dat in één ding met glans slaagt: een lage prijs voor de consument. Het probleem is dat die prijs heel vaak ten koste gaat van onze gezondheid, ons milieu, en vooral dierenwelzijn.

Dat laatste is in onze ogen het grootste probleem. Koeien worden gezien als machines die gras omzetten in steak en hamburgers. Kippen zijn ei- of nuggetmachines. Deze dieren kunnen maar best zo snel mogelijk klaar zijn voor de slacht, en zoveel mogelijk melk of eieren produceren, want elke extra dag dat een dier leeft, betekent meer kosten voor de boer.

Neem de kip. Terwijl haar wilde voorouder zo’n vijftien eieren per jaar legde, levert de huidige, sterk doorgefokte “legkip” (let op het woord) bijna elke dag een ei, dat bovendien dubbel zo groot is. Fysiek is dat erg vermoeiend, wat het dier zeer kwetsbaar maakt voor ziektes. Komt daarbij dat de kippen in intensieve omstandigheden leven, met vele duizenden per stal. Het gemiddelde bedrijf in ons land telt niet minder dan zeventig duizend legkippen. Antibiotica en andere geneesmiddelen moeten onvermijdelijke uitbraken van ziektes helpen voorkomen. Het resultaat is vaak antibioticaresistentie. Die resistentie is ook de reden waarom fipronil (een insecticide) werd ingeschakeld (Overigens: de reden waarom fipronil geen vleeskippen zou treffen is pervers: die dieren leven niet lang genoeg om bloedmijt te ontwikkelen. Na zes weken - wanneer ze eigenlijk nog kuikens zijn - zijn vleeskippen fysiek volgroeid.)

Maar los van de bekommernis om voedselveiligheid en gezondheid, is er het dierenwelzijn. Het is geen overdrijving om te stellen dat de kip het meest gruwelijk behandelde dier is dat op de planeet rondloopt. Of dat onze consumptie van eieren een van de belangrijkste oorzaken van leed in de wereld is: ze vereist jaarlijks zes miljard kippen (twaalf miljoen in België) die bijna allemaal een ellendig leven lijden. Bloedmijt, waartegen fipronil werd ingezet, bezorgt nog wat extra miserie. Het gaat om kleine beestjes die de kip leegzuigen. Je kan het vergelijken met proberen slapen met 150 muggen in je kamer.

Zoals gewoonlijk is ook in deze crisis nauwelijks iemand bekommerd om de dieren zelf. De overheid onderzoekt wel steunmaatregelen voor de eierboeren. En als de eiersector in de problemen zit zullen we op TV reclamespotjes mogen verwachten die ons willen aansporen om meer eieren te eten. Het zijn doekjes voor het bloeden. Het systeem - en dan vooral de dierlijke productie - moet fundamenteel herbekeken worden. De sector en de overheid kunnen daar beter zelf aan meewerken, voor het te laat is.

Een van de grootste eierbedrijven in de VS liet een paar weken geleden voor het eerst een verlies van 75 miljoen dollar optekenen, en weet dat expliciet aan de opkomst van ei-alternatieven. Die worden populairder bij elke crisis. Als alles zo verder evolueert voor de eiersector, zal fipronil het minste van haar problemen zijn.

VRT Nieuws wil op deredactie.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.