Moeten we echt bang zijn voor Artificiële Intelligentie?

Is artificiële intelligentie een slang die ons wil verleiden met een appel? Volgens Elon Musk, CEO van Tesla en SpaceX, is die AI een "fundamentele bedreiging voor de menselijke beschaving". Waarom moeten we zo bang zijn? Of zijn er toch voordelen?
opinie
Opinie

Matthias Dobbelaere-Welvaert is managing partner bij theJurists Europe (deJuristen/lesJuristes/theJurists). Dobbelaere-Welvaert doceert ook ‘Copyright and Mediarights’ aan de Erasmus Hogeschool Brussel en is gespecialiseerd in privacy, vrije meningsuiting en artificiële intelligentie.

Elon Musk, Stephen Hawking, Bill Gates. Niet bepaald onbeduidende namen in de technologische wereld. De drie mannen zijn het erover eens: artificiële intelligentie of AI is momenteel het grootste gevaar voor het voortbestaan van de mensheid.

Ze krijgen steun van vooraanstaande AI-onderzoekers, dus het wegzetten als paniekvoetbal is wellicht niet de meest verstandige strategie. Waar zitten de risico’s? Welke oplossingen zijn er mogelijk, en hoe kan België (en bij uitbreiding Europa) zich het best voorbereiden op de AI-revolutie?

Risico's

1 Onze job

De dag dat robots door de straten zwerven zoals in de populaire film i-Robots lijkt nog wel even weg. Helaas is het net dat doembeeld dat op het netvlies staat gebrand, wanneer men spreekt over robotisering en AI. Het grote gevaar komt echter uit een heel andere, minder voor de hand liggende, hoek: politieke en sociale destabilisatie.

Het uitoefenen van een job is meer dan een loon in je zak. Het zorgt voor mentale, sociale en culturele voordelen, en wordt in onze prestatiemaatschappij gezien als één van de belangrijkste parameters om iemands waarde te gaan evalueren.

De industriële revolutie zorgde in de 18de en 19de eeuw voor verschillende boycotacties tegen fabrikanten, en zelfs voor regelrechte opstanden van werkloos geworden thuiswerkers, zoals wevers.

De uitbouw van fabrieken had als gevolg dat in de eerste en tweede industriële revolutie ambacht quasi buiten spel werd gezet.

De derde industriële revolutie, die van communicatie en digitalisering, creëerde dan weer schaalvoordelen en vrije informatiestromen. Deze digitale revolutie werd echter ook niet gezien als nadelig, aangezien het gebruik van computers in vele sectoren voor omzetverhoging en specialisatie zorgde.

De AI-revolutie is er één zonder vergelijk. Er is vrijwel geen sector aanwezig die niet geautomatiseerd of overgenomen zou kunnen worden door hoogintelligente systemen.

Creativiteit is zo’n sector die zeer lang buiten schot zal blijven, maar met een AI dat nu al muziek kan componeren (Google AI), en schilderijen kan omzetten in foto’s (UC Berkeley) zal ook de creatieve sector uiteindelijk concurrentie moeten dulden van AI-machines.

De digitale transformatie van onze jobs is onomkeerbaar. Wat gaat onze maatschappij doen met al die werknemers, ondernemers en freelancers die plots buitenspel gezet worden door een machine die nooit slaapt, nooit eet, geen vakantiegeld of dertiende maand wil, nooit ziek is, en altijd efficiënt is? Houdt binnenkort een robot alle potentiële goals van Messi tegen?

2 Slechte bedoelingen

Naast de socio-economische zorgen, is er uiteraard het risico dat een AI vatbaar is voor slechte invloeden. Vergelijk een AI gerust met een naïef kind. Als men dat kind lang genoeg wijsmaakt dat de wereld slecht is, dan zal het dat ook geloven.

Wetenschappers hebben de vrijheid om een AI te scheppen met verschillende karakteristieken, wat uiteraard ook de deur openzet voor minder legale doeleinden.

3 Misverstanden

Los daarvan kunnen ook misverstanden ontstaan. Een AI kan met de beste bedoelingen en ter goeder trouw ontworpen worden, maar de uitvoering kan dramatisch zijn. Zo zou je bijvoorbeeld tegen je zelfrijdende wagen kunnen zeggen dat je zo snel mogelijk naar Brussels Airport moet. ‘Zo snel mogelijk’ kan ook door met een razende snelheid in de bebouwde kom enkele voetgangers weg te maaien, waarbij je uiteindelijk in gezelschap van politiehelikopters op je bestemming aankomt.

Een legitiem doel kan dus met catastrofale gevolgen worden uitgevoerd, een – niet moreel verscherpt – AI ziet het verschil niet.

Wat doet Europa?

Europa zit ondertussen niet stil. Het ‘European Parliament Legal Affairs Committee’ presenteerde onlangs een rapport rond recht & robotica. Zij zette ook SPARC op, een publiek-privaat initiatief met een totale funding van 2,8 miljard (waarvan 700 miljoen euro aan funding vanuit de EU), wat als doel heeft om strategie te ontwikkelen rond robotica in Europa.

Europa pleit voorlopig vooral om aansprakelijkheidsregels uit te werken. Dat is ook logisch, gezien de vraag wie aansprakelijk is als een AI/robot iets verkeerd uitspookt, een heel concrete en reeds actuele vraag is.

Interessanter is echter de 'Code of Ethical Conduct' die men wil ontwikkelen om wetenschappers en designers op dezelfde ethische lijn te krijgen. De EU noemt dit alles RoboLaw. EuroparlTV maakte hierover een korte reportage.

Het is goed dat de EU nauwgezet de evoluties volgt en acties onderneemt. Ze pleitte overigens recent voor een verplichte Kill Switch in robots. Opvallend is ook het voorstel om een juridische status te geven aan robots, zogenaamde ‘Elektronische personen’. Dat laatste houdt in dat deze robots rechten én plichten zouden hebben, zeker bij beslissingen gemaakt op eigen initiatief.

Wat we echter veel minder over lezen, is hoe Europa haar lidstaten wil klaarmaken voor de socio-economische impact, zoals hierboven beschreven. Ik vermoed dat ze eerst de meer dringende katten wil geselen, alvorens zich te buigen over dit enorm complex vraagstuk.

Een zee van vrije tijd?

Filosofen, wetenschappers, economen en juristen staan voor één van de grootste uitdagingen van deze eeuw: hoe houden we iedereen bezig?

Als ik u zou vragen wat u zou doen mocht een robot morgen u komen vervangen, dan zou u wellicht antwoorden dat u wat meer wil reizen, tijd maken voor uw familie en vrienden, of meer investeringen in uw hobby wil maken. Dat klinkt allemaal bijzonder fijn, maar voor hoelang is dit houdbaar? Wat is de tijdspanne die zal verstrijken, eer u de eerste gevoelens van nutteloosheid zal ervaren?

Naar een basisinkomen?

Eén van de denkpistes die op tafel ligt, is een UBI of een ‘Universal Basic Income’. Het idee is eenvoudig: men geeft iedereen een basisinkomen, wat ervoor zorgt dat de voornaamste zorg van de mens, namelijk het economisch en financieel onderhoud van zichzelf en zijn naasten, wegvalt.

Dit zou de deur openen naar creativiteit en goodwill: mensen zouden hun tijd investeren in creatieve projecten en in projecten om samen naar een betere, gezondere, evenwichtigere samenleving te streven. Het zou ervoor moeten zorgen dat u als straks werkloos bent door de robotisering, u niet zomaar even komt protesteren in de straten en auto’s in brand steekt.

Sociale onrusten zijn immers orde van de dag, maar niet als de onrusten gedeeld worden door een overgrote meerderheid in de maatschappij. Op dat moment is het model van de staat en samenleving stuk.

Een UBI is niet nieuw. Zowel Tom Paine, als de neoliberaal Milton Friedman kwamen met versies van een UBI. Finland experimenteert momenteel met een kleine groep die een basisinkomen krijgen zonder voorwaarden. Is het experiment succesvol, dan zal dit breder worden uitgerold.

Tegenstanders van zo’n UBI wijzen terecht op eerdere communistische ervaringen, en op het feit dat we mensen die door technologie worden buitenspel gezet, beter economisch hervormen eerder dan een basisinkomen te geven, omdat de incentive voor herscholing lager zou zijn ingeval een UBI.

Waar gaan we heen, wie heeft de glazen bol? Enkele evoluties zijn onafwendbaar en niet open voor discussie. Het verdwijnen van ‘bezit is er zo eentje.

Het bezitten van een wagen zal binnen onafzienbare tijd weggelegd zijn voor car enthousiasts. Het zal economisch veel voordeliger zijn om een auto te delen, wat ervoor zal zorgen dat minder parkeerplaatsen nodig zijn, er minder vervuiling is, en uiteraard minder ongelukken (zelfrijdende wagens). Ik zei het eerder al: de kinderen die vandaag geboren worden, zullen geen rijbewijs meer halen.

AI zal de medische druk verlichten door eenvoudige diagnoses te stellen aan huis, wat ervoor zorgt dat ziekenhuizen zich weer kunnen focussen op spoedafdelingen en hoog technische operaties.

AI betekent ook meer big data, en dus meer inzichten in processen en wetenschap. Een persoonlijke assistent is niet langer weggelegd voor de manager, maar ieder van ons heeft binnen enkele jaren (of reeds nu al) een virtuele geavanceerde persoonlijke assistent.

De toekomst is aan zij die hen willen plukken. Levenslang leren is geen optie meer, maar een noodzaak voor elk van ons. Samenwerken met, en niet tegenwerken van, robots en artificiële intelligentie is de enige correcte voorbereiding van een nakende toekomst. Dat, en duidelijke juridische spelregels, die ethica en praktijk samenbrengen. Viva la robolution!

VRT Nieuws wil op deredactie.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.

Meest gelezen