Zonder Europese defensie geen Belgische veiligheid - Sven Biscop

Prof. dr. Sven Biscop is directeur van het programma “Europa in de wereld” aan het Egmont – Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen in Brussel en professor aan de Universiteit Gent.

Bij de Europese Commissie hebben ze de smaak te pakken. Begin dit jaar stelde de Commissie vijf scenario’s voor de toekomst van de Europese Unie voor. Gisteren volgden drie scenario’s specifiek over de toekomst van onze defensie.

Ergens kan je je afvragen of beleidsmakers eigenlijk niet beter één toekomstplan uitwerken en daar dan volop voor gaan. Dat ze beleid maken dus. Alternatieve scenario’s uitwerken is eerder mijn job, als onderzoeker.

Niettemin is het absoluut een goede zaak dat de Commissie zich achter Europese defensie zet. Geld vrijmaken op het EU-budget kan de stimulus zijn die de EU-lidstaten er eindelijk van overtuigt werk te maken van de integratie van hun nationale defensie-inspanningen.

Uiteindelijk komt het geld van de Commissie natuurlijk ook van diezelfde lidstaten. Maar door geld gezamenlijk te beheren en te besteden (“common funding”) kunnen we verzekeren dat we het besteden aan de defensiecapaciteiten die we echt nodig hebben.

Doen we dat dan nu niet misschien? Niet echt, nee. 28 EU-lidstaten houden 28 ministeries van Defensie in stand, 28 generale staven, 28 militaire scholen, 28 bevoorradingssystemen, 28 onderhoudsstructuren enzovoort, voor 28 grotendeels kleine legers.

Dat die bijna alles apart blijven doen, is bijzonder inefficiënt, omdat heel wat kosten niet dalen, ook al daalt de omvang van het leger. Je kan 10 gevechtsvliegtuigen hebben of 100, maar een vliegveld kost evenveel. Of een lesgever in een militaire school, ongeacht hoeveel studenten er in de les zitten.

Samen geven de 28 jaarlijks dan wel 200 miljard euro aan defensie uit, maar een groot deel daarvan is dus weggesmeten geld, wegens die versnippering en al die overbodige overlappingen.

Voor investeringen blijft er daardoor weinig over. Als er dan geïnvesteerd wordt, kopen de lidstaten bovendien niet altijd wat ze nodig hebben of wat het beste is, maar wat hun nationale defensie-industrie produceert, of wat status oplevert.

Wat de Commissie kan doen, is de lidstaten ertoe aanzetten om samen te investeren in de grote strategische capaciteiten die nodig zijn om onze troepen te ontplooien en gericht in te zetten: o.a. satellieten, drones, tankervliegtuigen, precisiegeleide munitie.

Capaciteiten waarvoor we nu altijd een beroep moeten doen op de VS. En die geen enkel land alleen zich kan permitteren in aantallen die ertoe doen.

Wil Europa autonoom zijn en zijn eigen problemen kunnen oplossen, dan moet het hierin investeren. De Commissie voorziet vanaf 2020 jaarlijks 1 miljard euro per jaar, maar die zal ze alleen uitgeven als de lidstaten zelf ook geld inbrengen, voor gezamenlijke projecten die deze prioritaire lacunes aanpakken.

Misschien is de Commissie overoptimistisch als ze hoopt dat voor elke euro die zij inbrengt, de lidstaten er vijf zullen inbrengen. Er zullen gedetailleerde cofinancieringsprocedures uitgewerkt moeten worden. Alleszins zal de Commissie dankzij dit Europees Defensiefonds de bestedingen in een nuttige richting kunnen sturen.

Als de lidstaten hun geld samenleggen met dat van de Commissie om bijvoorbeeld drones te ontwikkelen, te bouwen en aan te kopen, worden die drones eens aangeschaft best niet opnieuw versnipperd onder de deelnemende landen. Idealiter worden ze samengehouden in één Europese drone-vloot, met één commandostructuur, één onderhoudssysteem enzovoort.

Om het Europees Defensiefonds maximaal te doen renderen, zou dit best integraal deel worden van de aanpak van de Commissie.

De Commissie kan natuurlijk niet alles beslissen. De lidstaten moeten ermee instemmen zulke echt Europese capaciteiten te creëren. De lidstaten moeten ook alle nutteloze capaciteiten in hun arsenaal durven afschaffen.

Heel wat landen hebben bijvoorbeeld een luchtmacht die niet buiten het eigen luchtruim ingezet kan worden. En ze moeten niet alleen de nieuwe strategische capaciteiten integreren, maar ook de bestaande eenheden verankeren in multinationale verbanden, met eengemaakte structuren voor opleiding, onderhoud en bevoorrading.

Minder geld gaan we daardoor aan defensie niet kunnen uitgeven. Maar we gaan dan wel met de huidige 200 miljard euro veel meer kunnen doen. Als we zo’n werkelijk Europese defensie uitbouwen, hoeven we dus niet noodzakelijk 2% van het bbp aan defensie te besteden, zoals Donald Trump ons op de NAVO-vergadering in Brussel eind mei nog eens is komen benadrukken.

Maar natuurlijk moet elk land apart wel een redelijk bedrag inbrengen. 2% van het bpp is wellicht niet redelijk, maar 0,9%, waar België tot gezakt is, ook niet. Daarmee hou je geen inzetbaar leger in stand.

De Strategische Visie van Defensie voorziet de noodzakelijke investeringen waarvoor er extra geld zou komen na de verkiezingen van 2019. Prima, maar tijdens deze legislatuur heeft de regering echter bespaard op defensie. Bovendien konden de auteurs van de Strategische Visie niet weten dat de regering de pensioenleeftijd voor de militairen ging optrekken, waardoor het financiële plaatje eigenlijk niet meer klopt.

België zal dus wel meer moeten uitgeven, niet alleen na, maar al voor de verkiezingen. Alleen dan gaan we kunnen meestappen in het verhaal van Europese defensie, dat altijd al het onze was.

Tegelijk zal die Europese samenwerking ervoor zorgen dat elke euro die we uitgeven op de beste manier besteed wordt. Zonder Belgische defensie geen Europese, en zonder Europese defensie geen Belgische.

VRT Nieuws wil op deredactie.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst.