Iran, baken van stabiliteit in het Midden-Oosten - Tom Sauer

Tom Sauer is professor internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen en auteur van De strijd voor vrede. En hoe we die kunnen winnen (Polis, zomer 2017).

De grootste factor van onzekerheid voor Iran is de toekomst van Syrië, waar het samen met zijn proxy in Libanon - Hezbollah - het Assad-regime steunt. Een oplossing voor Syrië zal altijd op steun moeten rekenen van de belangrijkste buurlanden, waaronder Iran. De kans dat dat lukt is groter met een figuur als Rouhani aan de macht in Teheran.

Hoewel de zittende president altijd al na zijn eerste ambtstermijn is herverkozen, was het dit jaar toch iets spannender. De oppositie - de conservatieven - was ditmaal niet verdeeld. Khalibaf, de burgemeester van Teheran, had zich enkele dagen geleden teruggetrokken ten voordele van Raisi. Deze laatste is net als Rouhani een geestelijke met een uitgebreid adressenbestand, inclusief de Revolutionaire Garde, een staat binnen de staat.

Ideologisch zou Raisi ook dichter aanleunen bij de Opperste Leider Khamenei. Zijn niet-verkiezing toont opnieuw aan dat Ayatollah Khamenei's macht niet tot in de hemel reikt, en dat ook het Iraans politiek systeem gekenmerkt wordt door checks and balances, wat op zijn beurt opnieuw de hogervernoemde stabiliteit verklaart. Zowel Rouhani als Raisi zetelen in de Assemblée van Experten waaruit de opvolger van Khamenei zal worden gekozen. De overwinning van Rohani vandaag verhoogt ook zijn kansen om in de toekomst Opperste Leider te worden.

Een andere reden waarom de verkiezingen van gisteren spannender waren, is dat de meeste inwoners nog niet veel gevoeld hebben van de opheffing van de economische sancties als gevolg van het nucleair akkoord met de internationale gemeenschap. De economie trekt wel aan, maar de groei zit voornamelijk in de energiesector. Het meest zichtbare is het temmen van de inflatie (van 40% in 2013 naar 9% vandaag); de werkloosheid daarentegen blijft met 13% relatief hoog. De jeugdwerkloosheid schommelt zelfs rond de 30%.

Veel jongeren moeten echter niet veel van het theocratisch systeem weten en kiezen dan nog liever voor de gematigde Rouhani, ook al weten ze dat ook hij het systeem niet fundamenteel in vraag zal stellen. Wel hopen ze dat de scherpe kantjes van de staatscontrole op het dagdagelijkse leven van de burgers met Rouhani zullen worden afgerond, en dat de Iraanse economie zich verder kan integreren in de wereldeconomie. Het is niet omdat de VS nog economische sancties overhouden daterend uit de jaren tachtig dat Europese bedrijven niet opnieuw handel zouden kunnen drijven. Er ligt een markt van 80 miljoen consumenten klaar, en het land is - zoals reeds eerder aangehaald - een baken van stabiliteit. Waarop wachten onze Europese bedrijven nog ? Moeten we altijd eerst het fiat afwachten van Washington DC ?

Rouhani's overwinning is tot slot ook een heel goede zaak vanuit non-proliferatie oogpunt. De kans dat het nucleair akkoord zal standhouden is groot met Rouhani, die de deal mee heeft onderhandeld en afgesloten in 2015. Het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA), dat instaat voor de nucleaire controles, heeft sinds 2015 telkenmale bevestigd dat Iran zich houdt aan de gemaakte afspraken.

De grootste factor van onzekerheid betreffende de deal vandaag de dag is niet Iran, maar de VS. Ondanks Trump's verkiezingsbeloftes dat hij het akkoord vanaf dag één in de prullenmand zou gooien, is dat voorlopig nog niet gebeurd. Iran stond wel op de lijst van landen waarvan de inwoners niet meer welkom zijn in de VS. Een zoveelste onbegrijpelijke beslissing van Trump gezien de middenklasse en de jongeren in Iran massaal opkijken naar de VS, en niet liever willen dan er te gaan studeren of te gaan werken.

De soft power van de VS brokkelt stilaan af. Dat Trump's eerste buitenlandse trip hem naar Saudi-Arabië en Israël brengt, zal in Teheran ook met argusogen worden gevolgd. We kunnen enkel hopen dat Trump geen olie op het vuur gooit omdat de stabiliteit van de regio in grote mate afhangt van de relaties tussen het sjiitische  Iran en het soennitische Saudi-Arabië. Dat Trump zijn straffe uitspraken spaart voor zijn bezoek aan de NAVO in het hellegat van Brussel.