Wat Emmanuel Macron doet is ook belangrijk voor ons - Johan Op de Beeck

Johan Op de Beeck was journalist en is kenner van Frankrijk.

Euforie over Macrons verkiezing is misplaatst. Zijn presidentieel mandaat is groot, zijn elan enorm. Maar zijn politiek draagvlak is dat niet. De cijfers zijn ontnuchterend.

Eerst en vooral krijgt de Franse democratie een opgestoken middenvinger van 25 % thuisblijvers en 8% blanco’s. Een derde van de bevolking doet dus niet meer mee.

Van wie wél ging stemmen, koos een derde voor extreemrechts. Neo-fascisten? Soms wel. Maar veel vaker nog achtergelaten, verarmde, ontredderde mensen. Moegetergd omdat hun verpaupering miskend wordt en omdat ze met hun vragen over de identiteit van hun land weggezet worden als achterlijke xenofoben. Zelfs als dat een sprong in het onbekende zou inluiden, gaan ze voor Marine.

Een goede helft van de Fransen zit dus alvast niet op de lijn van de nieuwe president, zit zelfs niet meer in het ‘systeem’. Al die burgers weer doen geloven in het systeem, is een uitdaging waarover haast niet gesproken wordt, ook niet door de nieuwe president.

Uitdaging nummer twee: de opeenstapeling van beleidsproblemen.

Een werkloosheidsgraad van 10 %, de torenhoge staatsschuld, een zwakke economische groei, de terreurdreiging en het islamisme, een zeer rigide arbeidswetgeving en een tot zware confrontaties bereid vakbondsfront.

Als Macron op al deze cruciale terreinen resultaten wil boeken heeft hij meer nodig dan zijn telefoon in het Elysée.

Wat ons bij uitdaging nummer drie brengt: Macron heeft vooralsnog geen parlementaire meerderheid, wat een mega-probleem is.

Tijdens de campagne kondigde hij wel aan via presidentiële ‘ordonnanties’ doortastende maatregelen te zullen nemen, maar in de praktijk zal hij wel degelijk de wetgevende kamers nodig hebben.

Vroegere presidenten konden meestal bogen op een parlementaire meederheid van dezelfde strekking, Macron allicht niet. Meer dan de helft van zijn kiezers waren vooral gemotiveerd om Marine Le Pen uit het Elysée te houden.

De resultaten van de eerste stemronde zijn dan ook meer verhelderend dan die van de tweede. Ze geven aan dat er vier grote politieke formaties ontstaan zijn.

Die van Macron (La République en Marche) kan hopen bij de parlementsverkiezingen in juni een absolute meerderheid te halen, maar die kans is miniem. Mogelijk wordt hij gedwongen tot een coalitievorming, iets waar ze in de Vijfde Republiek niet vertrouwd mee zijn. Het politieke schaakbord staat er dus zeer ingewikkeld bij voor de nieuwe president.

Tot nu toe slaagde Macron erin om vaag te blijven, rechts en links tegelijk te zijn. Allicht zal hij nog even de boot kunnen afhouden door een eerste minister aan te duiden die geen al te aanstootgevend partijpolitiek profiel heeft en hem geen terugslag bezorgt in de parlementsverkiezingen.

Daarna moeten de kaarten op tafel. Regeren is keuzes maken, en als je keuzes maakt, ontgoochel je ook een deel van de achterban. Wat dan gebeurt, kan zeer verregaande gevolgen hebben, voor de Franse democratie en zelfs voor Europa. Dat zit zo.

Als Macron wil slagen, en na de parlementsverkiezingen coalitiesteun nodig zou hebben van links en/of van rechts, rijst de vraag: willen die dat?

Het is zeer weinig waarschijnlijk dat de extreemlinkse Melenchon (met een vijfde van het electoraat achter zich) de ‘bankenkandidaat’ zal willen steunen. Tussen het puin van de PS valt natuurlijk wel wat te rapen. In het kielzog van ex-premier Valls vallen de socialisten hem als fruit in de schoot. Overrijp fruit, dat niet meer gesmaakt wordt door de kiezer.

Rest dus nog de rechterzijde als visvijver voor Macron. Hij kan Les Républicains laten uiteenspatten. Bijvoorbeeld door een rechtse premier te kiezen. Wat dan weer slecht zal vallen bij zijn vele linkse kiezers. Voorlopig blijven Les Républicains nog rechtop en in de oppositie, ook al onderhandelen een aantal van hun kopstukken stiekem al met de nieuwe president. Ook hier kan het dus tot een leegloop komen.

Maar een rechtse implosie dreigt ook in het omgekeerde scenario, wanneer LR bijvoorbeeld na de parlementsverkiezingen Macron toch aan een meerderheid zouden helpen. Dan nemen ze het risico om in de volgende jaren te worden vereenzelvigd met (én eventueel afgestraft voor) Macron en zijn centrumbeleid.

Ter rechterzijde bestaat er dan binnenkort nog slechts één oppositie: het FN, allicht onder een nieuwe naam en misschien met een verruimingsprogramma.

Het resultaat zou dus kunnen zijn dat er in Frankrijk geen linkerzijde maar alleen nog extreemlinks overblijft en geen rechterzijde maar alleen nog extreemrechts.

Bij gebrek aan een klassieke oppositie ligt dan voor beide extremen de weg open om de volgende presidentsverkiezingen te betwisten, eventueel zelfs onder hun beiden. Dat is de politieke inzet van het presidentschap van Macron.

Zijn overwinning zal misschien wel Marine Le Pen doen verschrompelen, maar niet de voedingsbodem voor de snelle groei van de extremen. Voor wie denkt dat we vandaag onzekere tijden beleven: you ain’t seen nothing yet!

In de coulissen staan figuren en ideeën klaar die nog veel verwerpelijker zijn dan de huidige leiding van het FN en van La France insoumise.

1. De klassieke rechterzijde zou best eendrachtig voor oppositie kiezen en zo beletten dat het FN het enige alternatief wordt.

2. Macron zelf moet met een centrumlinkse meerderheid hoogdringend twee dingen doen.

- Ten eerste de werkloosheid (met name in noord-Frankrijk) massaal terugdringen en de economische groei aanzwengelen. Daartoe moet hij onder meer de arbeidsmarkt moderniseren, zelfs indien hij daartoe een ongekend hevige krachtmeting met de communistische vakbond CGT dient aan te gaan.

- Maar ook moet hij een democratisch antwoord bieden op het identiteitsvraagstuk. Als mensen bezorgd en bang zijn voor een maatschappelijke ontwikkeling die hun vrijheden en gebruiken lijkt te bedreigen en een vreemdsoortige, godsdienstige of culturele oorsprong heeft, dan is dat niet noodzakelijkerwijze een misprijzenswaardige dommigheid van achterlijke racisten, maar een legitieme zorg.

Zorgen nemen we in een democratie ernstig. We onderzoeken ze, weerleggen ze of komen eraan tegemoet met redelijke argumenten en gepaste beleidsdaden. Wie deze mensen echter wegzet als ‘viswijven’ en ‘islamofoben’, gaat zitten op de stoel die hij vervloekt, die van het populisme.

Het klinkt wellicht goed in Le Monde en aan de eettafel van La Rotonde, maar is totaal onconstructief. Geen democratisch antwoord weten te formuleren en dus het antwoord op de vragen van die vele miljoenen Fransen overlaten aan het FN of zijn opvolger zou binnen vijf jaar een kolossaal democratisch deficit kunnen opleveren.

Daarom is de aan gang zijnde verdamping van de Franse sociaaldemocratie, maar vooral de eventuele implosie van de klassieke Franse rechterzijde niet alleen van belang voor Frankrijk maar ook voor zijn buurlanden.

De nieuwe president vierde zijn overwinning in de schaduw van het Louvre. Daar woonde de laatste Franse koning. Het liep niet goed met hem af. We wensen hem dus eerder de daadkracht van Napoleon, de visie van De Gaulle en het politieke vernuft van Mitterand toe.

Het zal nodig zijn. Emmanuel Macron heeft het Franse politieke kaartenhuis laten instorten. We kunnen maar best hopen dat hij er ook een nieuw weet op te bouwen.