Welkom in Brussel, president Trump! - Tom Sauer

Bij 60 jaar EU rijst de vraag hoe veilig onze vrede is. Zeker nu Donald Trump bevestigde naar Brussel te komen voor een NAVO-top. Dit is een goede kans om onze relatie met Rusland te herzien want na de Koude Oorlog hebben we een grote fout gemaakt.
opinie
Opinie
Copyright 2017 The Associated Press. All rights reserved.

Tom Sauer is professor internationale politiek aan de Universiteit Antwerpen en auteur van De strijd voor vrede. En hoe we die kunnen winnen (Polis, zomer 2017).

President Trump heeft bevestigd dat hij einde mei naar Brussel komt om de NAVO top bij te wonen. Vergis u echter niet: daarmee zijn de spanningen tussen de Atlantische bondgenoten niet van de baan.

In Europa interpreteren we die spanningen vooral in termen van burden-sharing. Trump vindt dat de Europese bondgenoten niet voldoende bijdragen aan de NAVO. Hoewel op de NAVO top in 2014 werd afgesproken om 2% van het BNP aan defensie uit te geven, zijn er weinig Europese lidstaten die die gemaakte afspraken nakomen.

En tenzij alsnog de veel voorspelde derde wereldoorlog uitbreekt, is dat politiek ook geen haalbare kaart. Ik hou bijgevolg mijn hart vast voor de lieve woorden die Trump in hell-hole Brussel zal uitspreken.

Het probleem zit echter dieper. President Trump en vele Amerikanen met hem vinden dat de Europese en Atlantische bondgenoten rijk genoeg zijn en vragen zich af waarom de VS moeten blijven betalen voor de veiligheid van anderen, terwijl ze in de VS zelf voldoende socio-economische katten te geselen hebben.

Trump heeft als presidentskandidaat en ook nadien geregeld gezegd dat de NAVO 'verouderd' is. Onze Europese politici daarentegen lijken vastgeroest in de gedachte dat de NAVO een instelling is die ten eeuwigendage zal blijven bestaan. Uncle Sam heeft ons sinds 1949 inderdaad met raad en daad bijgestaan. Wij Europeanen zijn verslaafd geworden aan de Amerikaanse zoethoudertjes. 

Dat verklaart hoogstwaarschijnlijk waarom Jan Jambon en Miet Smet in een eerste reactie op de verkiezing van Trump stelden dat het hoog tijd was dat de Europeanen nu meer zouden moeten uitgeven voor defensie in het kader van de NAVO. Dat is echter de verkeerde conclusie.

De verkiezing van Trump biedt de opportuniteit om ons Belgisch en Europees veiligheidsbeleid fundamenteel te herdenken. Velen zullen het niet graag lezen, maar de NAVO zoals ze nu bestaat heeft afgedaan. Zelfs de Realistische School in de Internationale Betrekkingen stelt dat allianties per definitie tijdelijke samenwerkingsverbanden tussen staten zijn.

Realisten geloven niet in structurele, lange termijn verbanden tussen staten, en al zeker niet op vlak van veiligheid omwille van het simpele feit dat andere staten, zelfs bondgenoten, uiteindelijk niet te vertrouwen zijn. Dat de alliantie tussen de USSR en het Westen tegen Hitler aan het eind van de tweede wereldoorlog aan zijn einde kwam, is normaal. Dat het Warschaupact, de tegenhanger van de NAVO, in 1991 ophield te bestaan, is dus ook normaal.

Welke "waardengemeenschap"?

Dat de NAVO nog steeds bestaat ondanks de implosie van de USSR en het Warschaupact is abnormaal. Volgens de Idealistische stroming in de Internationale Betrekkingen is de NAVO een waardengemeenschap en verklaart dat waarom ze nog bestaat. Mocht die waardengemeenschap al bestaan hebben, schiet daar vandaag jammer genoeg niet veel van over.

De rechtsstaat in landen zoals Hongarije en Polen staat serieus onder druk, en Turkije is een quasi-dictatuur die publiekelijk overhoopt ligt met zowat elke andere NAVO lidstaat.

Na de Koude Oorlog moest de NAVO noodzakelijkerwijs op zoek naar een nieuwe vijand. Als je lang genoeg zoekt, vind je die ook: etnische conflicten (Balkan), en nadien terrorisme. De NAVO werd een militaire interventiemachine, terwijl de oorspronkelijke doelstelling van collectieve defensie op de achtergrond verdween.

De militaire interventies waren echter allesbehalve een succes: zowel in Afghanistan als in Libië is het nog steeds onstabiel, en in de Balkan wordt het opnieuw onrustig. En dat is ook niet te verwonderen: een alliantie is niet opgericht en structureel niet uitgerust om dergelijke complexe taken tot een goed einde te brengen.

Voorts hebben we ondanks eerdere beloftes aan Rusland de NAVO stelselmatig uitgebreid in oostelijke richting en er raketschilden geplaatst zogezegd tegen Iran, vooral onder druk van de Amerikanen. Rusland zag het niet graag gebeuren. In 2008 slaagde President Bush er zelfs in om tegen de wil in van de Europeanen de NAVO te laten beloven uit te breiden tot en met Georgië en Oekraïne.

Als puntje bij paaltje komt, slikken de Europeanen echter alles van de Amerikanen omwille van de interne machtsverhoudingen binnen de NAVO. Dat wringt ook al jaren.

De grootste fout echter die na de Koude Oorlog is gemaakt, is dat we Rusland in de kou hebben laten staan. Hadden we Rusland op dat moment op gelijke voet opgenomen in de Euro-atlantische veiligheidsarchitectuur, dan was Putin vandaag een partner in plaats van een vijand, net zoals Duitsland en Japan - de vijanden tijdens de tweede wereldoorlog - werden opgenomen in de internationale gemeenschap.

Met de komst van Trump, die de relaties met Rusland wenst te verbeteren, hebben we nu een nieuwe kans om het beter te doen met Rusland.

De NAVO vervelt dus best van een alliantie naar een regionale collectieve veiligheidsorganisatie van drie gelijkwaardige partners: de VS, Rusland en de EU.

NAVO-staarders en Rusland bashers zullen het niet graag zien gebeuren. Het is echter hoog tijd dat pragmatici in plaats van dogmatici ons veiligheidsbeleid sturen zodat we in rustiger vaarwater terecht komen.

Meest gelezen