Ik ben altijd beter dan die vreemdeling! - Jürgen Mettepenningen

Jürgen Mettepenningen is bisschoppelijk afgevaardigde Onderwijs in het aartsbisdom Mechelen-Brussel en is theoloog aan de KU Leuven.

Toen Herman Van Veen het eertijds zong, klonk het dat mensen tot racistische praat kwamen na een borreltje of drie in zijn liedje  Zingende Doden. Vandaag staan we er mee op (niet met dat borreltje, laat dat duidelijk zijn, wel met de praat). Het is inderdaad bijvoorbeeld opvallend hoezeer kranten vol staan met berichtgeving over haat van mensen tegenover medemensen op grond van hun kleur, cultuur, religie en vaak de combinatie van die drie.

Meer zelfs, anno 2017 draaien verkiezingen in gevestigde democratieën in belangrijke mate over hoe racistisch we zijn als samenleving. Er wordt daarbij gegooid en gegoocheld met oneliners en veralgemeningen, waarbij steevast één element liefst uit de weg wordt gegaan: de blik van degene die behoort tot een groep die gestigmatiseerd wordt. Precies die blik scheelt een slok op de borrel!

Hoe is het in godsnaam mogelijk dat wij na een eeuw vol gruwelijkheden klaarblijkelijk zo weinig gevorderd zijn? ‘De vreemdeling’ is en blijft een bizar geliefd en geliefd bizar gespreksonderwerp dat de mensen verbindt die de veralgemening in de mond nemen. Nultolerantie op het vlak van racisme is nog verre van bereikt.

Ik heb er eens extra op gelet: tijdens maar liefst negen gesprekken die ik de afgelopen vijf dagen meemaakte of gadesloeg, gaande van aan de bushalte over vergaderingen en hun wandelgangen tot op restaurant, meanderde het gesprek als vanzelf naar het thema van vreemdelingen, waarna het gesprek zijn bestemming bereikte: het meanderde niet meer verder, men scheen aangekomen te zijn waar het gesprek blijkbaar moest aankomen en blijven stilstaan.

Straf? Ja, straf!

Zit de angst voor de ander dan zo diep? Voelen wij ons door die ander dan zo bedreigd, bang om door die ander te verliezen wat we hebben en zijn? De ander waarvan sprake is een mens zoals u en ik, geboren om geliefd te worden, naar hier gekomen om gelukkig te zijn. Zij en hij zijn mensen van vlees en bloed, met positieve kanten en minder positieve kanten.

Het is niet omdat iemand een bruine huidskleur heeft, dat die minder positieve kanten nog wat extra minder positief zijn! Het is niet omdat iemand halal eet, dat zijn mening minder telt. Het is niet omdat een dame een sluier draagt, dat haar make-up niet minder mooi is. Het is niet omdat iemand Nederlands praat met een Arabisch accent, dat het accent belangrijker is dan de inhoud van de woorden.

Wie een mens reduceert tot een deelaspect van diens identiteit, neemt de waardigheid van die persoon onder vuur, ja ondermijnt die waardigheid. Dat mag nooit getolereerd worden. De waardigheid van iedere mens is heilig, welke levensbeschouwing men ook aanhangt, voorafgaand aan elke levensbeschouwing.

Menselijke waardigheid is echter niet iets statisch, noch iets dat apart beschouwd kan worden. Het is een levensvorm, die zich vertolkt in alle facetten van het leven en dus heel wat vormen kan aannemen. Concrete vormen omdat het over concrete mensen gaat.

Zonet heb ik het prachtige boek uit dat Peter Bieri hierover vier jaar geleden schreef en in 2015 in vertaling uitkwam met de titel ‘Een manier van leven’. Menselijke waardigheid is inderdaad een manier van leven.

Wie menswaardig in het leven staat, beziet niemand als minderwaardig. Het drama van de Tweede Wereldoorlog, van actuele verkiezingsthema’s en van veel gesprekken over vreemdelingen, is dat er mensen als minderwaardig worden beschouwd en als gevolg daarvan ook minderwaardig worden behandeld.

Kennis over elkaar, openheid voor elkaar en dialoog met elkaar zijn volgens mij de beste wegen om als samenleving te groeien in menswaardigheid. Dat vereist openheid van allen om bijvoorbeeld te weten wat voor mijn medemens belangrijk is in diens leven.

Lectuur kan ons daarbij helpen, zoals bijvoorbeeld het boek getiteld ‘De Koran uitgelegd’ dat Rachid Benzine deze week uitbrengt bij uitgeverijen Halewijn en Amsterdam University Press. Hij sluit het boek af met zijn lezers een boeiende reis toe te wensen in het ‘meervoudige universum van de Koran’.

Kijk, zolang er mensen zijn die anderen willen vormen in kennis en dialoog, is er hoop! Hun blik kan onze blik veranderen.