Er hangen donkere wolken boven Europa

De Europese Commissie weet nog niet goed - ondanks het gisteren voorgestelde witboek EU27- hoe om te gaan met de donkere wolk van de brexit. Laat staan dat ze al nadenkt over de nog veel donkere wolken die zich opstapelen boven het vasteland: verkiezingen die aardverschuivingen kunnen veroorzaken.
opinie
Opinie

Karel Lannoo is directeur van het Centre for European Policy Studies (CEPS) www.ceps.eu.
 

De verkiezingen in verschillende Europese staten in het komende halfjaar worden een aardverschuiving. Wilders’ PVV blijkt in alle peilingen de grootste partij van Nederland te worden, in Frankrijk zal Le Pen de eerste ronde van de presidentsverkiezingen winnen, maar in Duitsland zou er een verschuiving naar links plaatsvinden.

Intussen volgen nog parlementsverkiezingen in Italië, al even spannend, en Tsjechië. De EU zou er nog meer immobiel van kunnen worden.

Een vergelijking van de resultaten van de Eurobarometer vandaag met die van 10 jaar geleden toont de diepgaande verandering die plaatsvond.

1 Steun je Europa nog?

Waar in 2007 nog 58% van de Europese burgers het lidmaatschap van de EU steunde, is het beeld van de EU vandaag nog positief voor 35% van hen volgens de laatste resultaten van de eurobarometer.

2 Heeft je stem enig gewicht?

Slechts 40% van de Europeanen denkt dat hun stem telt in de EU, terwijl 54% denkt van niet.

3 Heeft Europa nog een toekomst?

Waar 68% in 2007 nog positief was over de toekomst van de EU, is dit nu slechts de helft van de Europeanen, en 44% is ronduit pessimistisch. Notoire Europees pessimistische landen zijn Italië, Frankrijk en, zoals te verwachten, Groot-Brittannië, dit terwijl de meer positief gezinde landen bijna allemaal nieuwe lidstaten zijn, zoals Roemenië, Polen of Litouwen.

Waarom geen paniek in Nederland?

In Nederland hebben we dreigende onbestuurbare ‘Weimar’-toestanden, met een enorm versplinterd politiek landschap, met 28 deelnemende partijen voor de verkiezingen van 15 maart, waaruit één partij voordeel haalt, de extreemrechtse PVV, terwijl het land het economisch gezien goed doet.

Waar Nederland vroeger het toonbeeld van politieke stabiliteit was, zijn de visies over beleid sterk veranderd. Bij de volgende verkiezingen zou het centrumlinkse PvdA hetzelfde lot kunnen ondergaan als de CDA enkele jaren geleden, en bijna volledig van de politieke kaart verdwijnen.

Maar anders dan in België bij de opkomst van Vlaams Belang is er in Nederland geen sprake van een ‘cordon sanitaire’ rond de PVV van Wilders. Het is zelfs verbazingwekkend dat er in de Nederlandse pers niet meer paniek is naar de verkiezingen toe.

"Les gaffes" in Frankrijk

In Frankrijk hebben ‘les gaffes’ van de Republikeinse presidentskandidaat Fillon ervoor gezorgd dat verwacht wordt dat Marine Le Pen van het extreemrechtse FN de eerste ronde van de verkiezingen zal winnen, terwijl de overige partijen verdeeld zijn.

Of de onafhankelijke links-liberale Macron het zal maken in de tweede ronde valt te betwijfelen, gezien zijn beperkte bekendheid en ervaring op het politieke toneel. Vandaar de nervositeit op de financiële markten voor Franse overheidsschuld, waar het kredietrisico voor Frankrijk de voorbije dagen omhoogschoot, van een spread met Duitsland van 25 basispunten naar ongeveer 70 nu, of een stijging van de interestkosten met 0.5%.

Duitsland?

Duitsland daartegenover blijft het toonbeeld van stabiliteit, ook al komt er eventueel een verschuiving van rechts naar links. De lijsttrekker voor de SPD Martin Schultz zal, als vorig Europees Parlementsvoorzitter, zeker pro-EU zijn, of misschien nog meer dan zijn voorganger.

Maar wat baat dat voor de EU als dat andere grote land, Frankrijk, zeker na brexit, de andere richting uit wil. En als in Nederland extreemrechts de grootste partij wordt.

Italië?

Intussen volgen misschien nog parlementsverkiezingen in Italië, al is nog niet juist geweten wanneer, en in Tsjechië. Europa is ook al een heikel thema in Italië, dat sedert vele jaren worstelt met een diep bestuursprobleem.

Een sterke pro-Europese houding kan van ex-premier Matteo Renzi niet verwacht worden, als hij erin slaagt terug te komen. Maar met het uiteenvallen van zijn partij lijkt dat weinig waarschijnlijk. En van de rechterzijde zal het in Italië zeker niet komen.

Tsjechië?

In Tsjechië krijgen we met Babiš, de huidige minister van Financiën aldaar, waarschijnlijk een Trump-effect: populisme, belangenconflicten en EU-bashing.

En wat doet de EU?

Voor de toekomst van de EU zijn die komende verkiezingen zeker geen aantrekkelijk vooruitzicht. De dag van de formele aanvraag van het Britse uittreden eind maart zal een gezamenlijk antwoord van de EU vergen, wat er tot nu toe niet echt geweest is, en misschien ook niet direct zal komen.

De EU-Commissie en voorzitter Jean-Claude Juncker zijn tot op vandaag opmerkelijk stil geweest over brexit, misschien te stil. De lauwe steun voor de EU en de verwachte winst voor extreemrechts in verschillende Europese landen zal ook de regeringsleiders in de Europese Raad, met alle regeringsleiders, niet in staat stellen snel een gedegen antwoord te geven.

Een weinig bemoedigend perspectief.

Meest gelezen