Nu Donald Trump president is: wat met ons leger? - Potoms en Baert

Tom Potoms (doctoreert economie aan ULB) en Pieter Baert (economisch adviseur).

Tijdens de EU-top morgen ligt een nieuwe vraag op tafel. Hoe wil Europa zichzelf verdedigen? De nieuwe Amerikaanse president Donald Trump trekt immers openlijk de huidige relatie met de NAVO-lidstaten in twijfel, voornamelijk dan het gebrek aan uitgaven van deze lidstaten aan defensie. Deze kritiek is niet nieuw, maar Trump heeft beloofd hier iets aan te doen.

De Amerikanen zijn al sinds de Koude Oorlog misnoegd over het gebrek aan militair engagement van de Europese NAVO-lidstaten en vinden dat de Europeanen profiteren van de Amerikaanse militaire bescherming.

De Amerikanen redeneren immers dat een groot deel van de gunstige Europese sociale uitgaven er komen dankzij militaire desinvesteringen. Sociale uitgaven die zij, moesten zij niet instaan voor de volledige militaire bescherming van Europa, ook kunnen doen. De overduidelijke oplossing is dus dat Europa moet tonen aan de Amerikanen dat het hun menens is en de uitgaven voor defensie naar boven bijsturen.

Dit is het aloude probleem dat Europa heeft binnen de NAVO tegenover de Verenigde Staten. Inderdaad, we hebben een goed uitgebouwde sociale zekerheid deels door de militaire uitgaven laag te houden. Ook in crisistijd hebben de Europese landen besparingen in defensie als electoraal veilig beschouwd.

Maar we hebben onszelf volledig afhankelijk gemaakt van de Verenigde Staten. De Amerikanen mogen dan wel veel van onze waarden delen, ze delen niet dezelfde belangen als Europa op vlak van buitenlands beleid.

De problemen in het Midden-Oosten en de gevolgen hiervan (m.n. de vluchtelingencrisis), de problemen in Oekraïne ... alle zijn het specifieke Europese uitdagingen waar we, als de bromance tussen Trump en Poetin aanhoudt, niet veel steun vanwege de VS mogen verwachten.

Bijgevolg is het misschien tijd om onszelf minder afhankelijk te maken van de Verenigde Staten, om niet zomaar de grillen van de Amerikaanse buitenlandse politiek te ondergaan, maar weer een eigen stok achter de deur te hebben en een eigen pad te kerven voor ons als Europeanen.

Maar hoe gaan we verder van hier? Er zijn immers nog maar weinig Europese landen die een leger hebben die naam waardig of de financiële draagkracht hebben om een leger te onderhouden dat de zware geopolitieke uitdagingen van de 21e eeuw aankan. Europese samenwerking of een eengemaakt leger lijken de meest uitgewezen oplossingen.

Europa heeft echter zijn eigen interne problemen (deels te wijten aan het gebrek aan mogelijkheden om effectief buitenlands op te treden). De vluchtelingencrisis, economische ontworteling etc. en het gebrek aan effectieve respons (of althans de indruk daartoe) hebben het vertrouwen in de Unie zware schade toegebracht.

Groot-Brittannië stemt voor afscheiding, in Oost-Europa komen leiders aan de macht die de waarden van de Unie op zijn zachtst gezegd met de voeten treden en in de rest van de EU kennen voornamelijk populistische en/of Eurosceptische partijen een sterke opkomst ten koste van de gevestigde waarden. Hoe moet het verder?

Ten eerste lijkt het ons belangrijk het debat rond Europa te nuanceren. Immers hebben allerlei actoren ervoor gezorgd dat het debat sterk duaal is geworden. Ofwel ben je voor de Europese superstaat, ofwel stap je uit Europa want de Unie is slecht, ondemocratisch… Wat is er ooit gebeurd met het Europa van de twee snelheden?

Laat de landen die streven naar een dichtere samenwerking, onder andere op militair vlak, zich sterker federaal organiseren. Laat zij die de Unie voorlopig al ver genoeg vinden gaan zich onthouden en zich op het intergouvernementele focussen.

Onze sterke federale kern kan landen verenigen die dezelfde waarden delen.

Deze landen kunnen verder ook de voortrekkers zijn van een sterkere militaire samenwerking eventueel met een echt Europees leger als finale einddoel.

Dit vraagt sterke investeringen en militaire samenwerking maar de uitkomst is ideaal in beide scenario’s: als Trump een effectievere Europese militaire poot van de NAVO wil, dan heeft hij die, deze Europese landen leven dan de voorwaarden van hun NAVO-lidmaatschap na.

Vindt Trump de NAVO maar onzin, dan hebben we een militaire poot om in onze eigen verdediging te voorzien.

Het is vanzelfsprekend dat zo'n uitbreiding van het defensiebudget belangrijke politiek-economische keuzes vereist, met name hoe en waar deze nieuwe middelen gehaald zullen worden.

Dat zal, zoals steeds, een mix tussen nieuwe inkomsten en besparingen op andere departementen vereisen. Daarnaast, met ons voorstel tot een `federale kern' is het niet uitgesloten dat deze kern ook de kiem van een budgettaire unie in zich kan dragen, wat eveneens kan helpen om tot de vereiste uitbreiding van het militaire budget te komen.

Zo'n eigen Europese defensiemacht kan bovendien ook op lange termijn dienen om preventief in potentiële conflictgebieden in te grijpen of te dienen als middel om ook geloofwaardig druk uit te oefenen op bedreigingen.

Op die manier wordt ook de humanitaire bekommernis van vele Europese beleidsmakers meer geloofwaardig en wederom minder afhankelijk van de Amerikaanse politieke wil om effectief ons bij te staan (bv. tijdens de Kosovo-oorlog, de interventie in Libië, Iran, Israel/Palestina...)

De Europese afhankelijkheid zorgt er momenteel immers voor dat de VS unilaterale beslissingen neemt in een regio waarvan de negatieve backlash voor een groot deel bij Europa terechtkomt, zonder dat de Europeanen daar iets aan kunnen doen. Misschien is dit het moment dat we daar iets aan kunnen veranderen.