Capituleert Angela Merkel voor een Turkse dictator-in-wording? - Lukas De Vos

Lukas De Vos was journalist buitenland bij VRT Nieuws. Hij blijft met grote interesse de Europese en internationale politiek volgen.

Het is gangbaar warm en koud te blazen als een populist boven zijn stem schreeuwt. “We moeten afwachten hoe hij zich gedraagt als hij eenmaal de echte macht moet uitoefenen.” Merkwaardig hoe snel waarnemers op hun passen terugkomen nu de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump precies doet waarmee hij al die tijd gedreigd heeft:

Een grensmuur bouwen om Mexicanen buiten te houden, het grootste handelsverdrag PPA met één pennentrek schrappen, de pers afdreigen, buitenlanders buitenschoppen, en zich uitsluitend omringen met op zijn minst besmuikte acolieten.

Nog merkwaardiger is dat Europa toch blijft aarzelen. Dat diplomatie alleen werkt wanneer twéé partijen willen praten dringt blijkbaar niet door.

Dan moet de Britse eerste minister Theresa May van het ene been op het andere huppelen om zich uit navrante situaties te redden. Ze zong de lof van de NAVO, Trump grijnsde even en dacht er het zijne van (“volstrekt achterhaald en oubollig”, liet hij nog weten op 16 januari; gelukkig is zijn wapentuig Amerikaans fabricaat, dat kan hij bij de versmade bondgenoten nog slijten).

Op bezoek bij de Turkse president Erdogan zweeg May als vermoord over de Amerikaanse inreisstop voor zeven moslimlanden. Pas terug thuis moest haar woordvoerder de meubelen redden en een morele afkeuring uitspreken.

Morgen maakt de Duitse bondskanselier Angela Merkel haar opwachting bij de Turkse president Erdogan. De reden voor haar vijfde gang al naar Canossa is schimmig.

Gaat ze de deal over de Syrische vluchtelingen weer optillen? Bereidt ze eigenlijk haar herverkiezing voor door de Turkse stemgerechtigden in haar land voor zich te winnen? Wil ze toch de gesprekken over een toetreding tot de EU vlot trekken? Zoekt ze een rol voor de Europese Unie in het Voor-Aziatisch conflictgebied? Zoekt ze beveiliging van energieleveringen?

De Turkse republikeinse oppositie windt er géén doekjes om. De voorzitter van de kemalistische CHP-partij, Kemal Kiliçdaroglu, die snel lid van de EU wil worden, ziet er een groots opgezette show in. “Erdogan zal er een spektakel van maken dat moet doorgaan voor steun van Merkel voor hemzelf."

Hij kan die steun best gebruiken. Zijn weg naar de absolute macht heeft bijna zijn eindpunt bereikt. Eind deze week krijgen de parlementair goedgekeurde grondwetshervormingen definitief hun beslag.

Dan is het een koud kunstje om op 9 april een massaal plebisciet te krijgen in een gemanipuleerde volksraadpleging. Want de uitspraak gebeurt nog altijd onder de noodtoestand die al sinds de zogenaamde putsch van 15 juli van kracht is.

Vanaf dan is een sterk presidentieel regime van kracht. De post van eerste minister wordt afgeschaft. De president is opperbevelhebber, zet het gerecht naar zijn hand en regeert soeverein. “Hij zal regeren met decreten, het parlement buitenspel zetten en de noodtoestand willekeurig verlengen”, gromt de CHP.

Erdogans regeringspartij AKP zet daar zoals gebruikelijk verdachtmakingen, perscensuur, en “alternative facts” tegenover: ieder zijn waarheid, maar wie de macht heeft, heeft gelijk. In de woorden van de minister van Arbeid: “De oppositie dreigt het publiek af.”

Angela Merkel zou beter moeten weten en haar eigen geschiedenis lezen. Op 30 september 1938 kwam de Britse premier Neville Chamberlain ook triomfantelijk met een papiertje zwaaien na heftige onderhandelingen met Hitler over Sudetenland (dat de Tsjechen achteraf terecht het “Diktaat” noemden).

“Voor de tweede keer in de geschiedenis komt een Brits premier terug uit Duitsland met een eervolle vredesovereenkomst. I believe it is ‘peace for our time’”. De rest is echte geschiedenis.

Vandaag zit Merkel in het schuitje van Chamberlain: te goedgelovig, gerold en bedrogen. Sudetenland heet vandaag de vluchtelingenstroom.

Dat Erdogan een dictator van het zuiverste water is, dient dan ook openlijk – en op tijd – gezegd te worden. Hij heeft al troepen in Irak en Syrië. Hij heeft zoals verwacht de herenigingsgesprekken met Cyprus gesaboteerd (“Wij zullen onze troepen nooit weghalen”). Hij uit bedreigingen tegenover Griekenland.

Nog maar op 29 januari heeft de Turkse legertop uitdagend een onaangekondigd bezoek gebracht aan de betwiste Kardakeilandjes in de Egeïsche Zee. “Dat bezoek was maar een symbolisch teken”, waarschuwt Ilnur Çevik in de Daily Sabah (eertijds een “neutrale” krant, vandaag een propagandablad zoals Zaman, geannexeerd door de AKP-regering).

Çevik beschuldigt Merkel en de Griekse leider Tsipras te luisteren naar de anti-Turkse lobby. “Laten we hopen dat ze het doorhebben. Wij weten hoe we de kraan moeten opendraaien om de vloedgolf van Syrische migranten de Griekse eilanden te laten overspoelen, en van daaruit de rest van Europa.”

Merkel zal niet staan sidderen bij dit sloganeske gedram, maar beseft wel dat haar de levieten gelezen zullen worden: Berlijn heeft pas geweigerd 40 legeroversten, die vooral bij de NAVO-bases in Geilenkirchen, Üdem en Rammstein hoge posten bekleedden, terug te sturen naar Turkije (op welke gronden ze van hun taak ontheven werden is nooit meegedeeld, maar vanzelfsprekend zullen ze wel Gülenistische neigingen of banden hebben in de ogen van Erdogan).

De gewraakte publicist Can Dündar werd officieel uitgenodigd en hield in Berlijn een toespraak over persvrijheid. En de Duitse Bondsdag heeft majesteitsschennis uit de grondwet geschrapt, een laat gevolg van Erdogans klacht tegen de satiricus Jan Böhmermann. Schande.

Dit is geen zuivering meer, maar een machtsgreep. Het voorbije halfjaar zijn 43.000 mensen opgesloten. Daaronder 124 journalisten. Er zijn 10.000 “terroristen geneutraliseerd” – het Orwelliaanse taalgebruik neemt bangelijke vormen aan, zeker nu ook de Koerdische journaliste Arzu Demir tot zes jaar veroordeeld is voor twee boeken over vrouwen die zich aansluiten bij het verzet.

Door de 3e Strafrechtbank voor de Vrede (sic) in Istanboel. Nog de voorbije week zijn een duizendtal terreurverdachten opgebracht. Op 31 januari zijn alweer twee verkozenen van de democratische Koerdische partij HDP aangehouden – dat zijn er al 26 van de 59 die met 79 anderen hun onschendbaarheid verloren vorig jaar (de AKP heeft een volstrekte meerderheid in het parlement; de afrekening was voorspelbaar omdat er geen tweederdemeerderheid was om Erdogan de volledige macht te geven).

Het Europees Hof voor de Mensenrechten heeft in 2016 Turkije 77 keer veroordeeld (na Rusland de koploper). De minister van onderwijs heeft de evolutietheorie uit het leerprogramma geschrapt. “Archaïsch, achterhaald, ontkracht”, zegt hij. Einstein en Newton mogen nog even blijven. Maar daar moeten wel moslimgeleerden naast gezet worden.

In hun zeer voorzichtige biografie, Erdogan. Nouveau Père de la Turquie?, (2016) halen Nicolas Cheviron en Jean-François Pérouse een al dan niet apocriefe uitspraak van de dictator-in-wording aan:

“Ik heb gezegd dat ik alles zal doen wat nodig is om aan de macht te komen, ook al moet ik me verkleden als pastoor.”

Merkel doet er goed aan het gevaar door het slangenei te zien, en geen as over het eigen hoofd te strooien zoals Der Spiegel haar deze week aanraadt. Want de rode draad voor Erdogans rondreis naar 40 steden om de totale macht te krijgen ligt nu al vast: “Het systeem verandert, het regime niet.” Met zo’n heer is het kwaad kersen te eten.