Welk confederalisme wil CD&V? - Bart Maddens

Bart Maddens doceert politieke wetenschappen in Leuven. Hij volgt de communautaire discussies op de voet.

De institutionele verrommeling van België begint hallucinante vormen aan te nemen. Vorige week kregen we daarvan nog een straf staaltje.

Tot voor kort ging iedereen ervan uit dat de gewesten integraal bevoegd zijn voor de organisatie van de lokale verkiezingen. Die verkiezingen worden van a tot z geregeld in het lokaal en provinciaal kiesdecreet. In juni besliste de Vlaamse regering om de regels inzake de verkiezingsuitgaven aan te passen. Dat leidde tot nogal wat heisa in de media.

Maar wat blijkt nu ? De Raad van State vindt opeens dat het Vlaams Gewest toch niet bevoegd is daarvoor. De regels inzake de verkiezingsuitgaven blijven volgens de Raad een federale bevoegdheid. Alhoewel die regels in het Vlaamse decreet staan. En alhoewel die regels dit voorjaar nog werden gewijzigd door het Vlaams Parlement.

Zo besliste dat parlement om een beperking op sponsoring in te voeren tijdens de campagne en om de sperperiode te verlengen. Nu blijkt dat het daarvoor niet bevoegd was.

Bijgevolg gelden nog steeds de oude federale regels, zou een mens dan denken. Die staan in een wet van 1994. Alleen bestaat die wet eigenlijk niet meer in Vlaanderen. Want ze werd in 2006 opgeheven door het Vlaams Parlement. Dat ging daarmee blijkbaar zijn boekje te buiten. Maar toen kraaide er geen haan naar.

Zulke absurditeiten duiken in alle dossiers op. Het blijkt steeds problematischer om uit te maken wie precies waarvoor bevoegd is.

Het Belgische kluwen is alsmaar moelijker te ontwarren. Ook de constitutionalisten weten het vaak niet meer. Zelfs over essentiële zaken zoals de samenstelling van de parlementen bestaat onduidelijkheid.

Kan een deelstaatsenator worden afgezet door zijn of haar fractie in het Vlaams Parlement? Nee, zei de juridische dienst van de Senaat (naar aanleiding van de zaak Anke Van dermeersch). Ja, zei de juridische dienst van het Vlaams Parlement. Nochtans wordt geen van beide diensten door idioten bemand.

Dit alles is het trieste resultaat van de eindeloze reeks Byzantijnse compromissen over de Belgische staatsstructuur. Elke bevoegdheidsoverdracht ging gepaard met uitzonderingen en uitzonderingen op de uitzonderingen.

Met elke staatshervorming werd de institutionele vuilnisbelt hoger. We moeten die dringend opruimen. Anders glijden we nog verder af naar de status van failed state.

Dat besef dringt stilaan bij iedereen door. Het woord ‘modelstaat’, ooit door Verhofstadt gelanceerd in een vlaag van wishful thinking, durft niemand nog in de mond te nemen.

Maar hoe moet die institutionele opkuis dan gebeuren? De Vlaamsgezinden willen schoon schip maken via confederalisme. De Belgischgezinden willen het centrale gezag weer versterken via herfederalisering en een normenhiërarchie. Een tussenweg lijkt moeilijk. Tenminste als je echt grote kuis wil houden.

Er leek in Vlaanderen geen meerderheid te bestaan voor een centraliserende of unionistische hervorming. Maar na een verrassende stemming op het CD&V-congres twee zaterdagen geleden is dat niet meer zo zeker. Want een ruime meerderheid van de congresgangers bleek geen graten te zien in een herfederalisering van bevoegdheden.

De CD&V-top relativeerde meteen dat nieuwe standpunt. En ook jongerenvoorzitter Wim Soons, die aan de basis ligt van de beslissing, ontkende in "De afspraak" dat de partij hiermee de neo-unitaire toer opgaat.

Op zich is de beslissing van CD&V inderdaad niet zo schokkend. Zeker als je er rekening mee houdt dat de partij voorstander blijft van confederalisme. Dat werd deze week nog beklemtoond door CD&V-voorzitter Wouter Beke op knack.be.

Confederalisme betekent in principe dat de soevereine deelstaten voor alles bevoegd zijn, behalve voor wat ze expliciet overdragen naar de confederatie. Bovendien kunnen ze die bevoegdheidsoverdracht altijd eenzijdig herroepen.

Men kan zich inderdaad inbeelden dat die toekomstige confederatie bevoegd wordt voor een aangelegenheid die vandaag nog bij de gemeenschappen of gewesten berust. Dat zou dan wel geen "herfederalisering" zijn, maar een "confederalisering".

Er is echter één groot probleem met die meer Vlaamsgezinde lezing van de CD&V-congresbesluiten. Het is een goed bewaard staatsgeheim wat de partij precies bedoelt met "confederalisme". De N-VA heeft haar visie daarop begin 2014 duidelijk op papier gezet.

CD&V daarentegen komt voorlopig niet verder dan wat holle fraseologie. Zij staat een "positief confederalisme" voor. Voorstanders van negatief confederalisme zijn bij CD&V dus alvast aan het verkeerde adres.

Verder betekent confederalisme dat het "zwaartepunt naar de deelstaten verschuift. Maar dat is al het geval sinds de zesde staatshervorming, aldus de partij. Ook al hebben we daar tot nu toe nog niet veel van gemerkt.

Het is dus verwarring troef bij CD&V. En dat is jammer. Want ook inzake de institutionele problematiek ligt de partij in het midden van het bed.

CD&V kan aansluiten bij de andere meer Belgischgezinde partijen en ons institutionele model doen kantelen naar het unionistische federalisme. Of de partij kan, zoals ten tijde van het kartel, een front vormen met de Vlaamsgezinde N-VA en gaan voor een échte confederale hervorming. Waar het met België naartoe gaat zal dus in niet geringe mate afhangen van CD&V.

Juist daarom is de partij het aan zichzelf én aan de kiezers verplicht om duidelijkheid te verschaffen over de gewenste staatsstructuur. Zeker na het congres van vorig weekend.

Houdt CD&V nog vast aan de vijf resoluties van het Vlaams Parlement? Welke bevoegdheden moeten voor de partij worden gesplitst? Welke moeten opnieuw Belgisch worden? Wat met Brussel? En vooral: wat betekent "positief confederalisme" concreet? Antwoord graag tegen juni 2019.