De Waalse muis brulde terwijl de Vlaamse leeuw sliep - Marc Hooghe

Marc Hooghe is gewoon hoogleraar politieke wetenschappen aan de KU Leuven.

Stel je voor: je vraagt iemands mening, en dan blijkt die persoon ook nog een eigen opinie te hebben. Sterker nog: zijn of haar standpunt is zelfs verschillend van wat je zelf op voorhand in gedachten had. Een absolute schande! Zo zou je de, vooral Vlaamse, reacties op het Waalse ‘non’ tegen het CETA-verdrag het best kunnen samenvatten.

De Europese Commissie heeft echter zelf beslist het advies te vragen van de lidstaten, en van hun deelstaten, en dan hoeft het niet te verwonderen dat althans één van die deelstaten gebruik maakt van de geboden gelegenheid om ook echt een eigen mening te hebben.

Onmiddellijk na het Britse referendum heeft commissie-voorzitter Juncker in hoogsteigen persoon het vetorecht op een dienblaadje aangeboden. Wat hadden we dan verwacht: dat Magnette zich als een deurmat zou laten gebruiken, net zoals de Vlaamse regering, en vriendelijk zou verzaken aan het aangeboden vetorecht? Je zou wel gek moeten zijn, of gespeend van elk elementair zelfrespect.

Van twee dingen, één. Ofwel ga je ervan uit dat dit een puur Europese bevoegdheid is, en dan moeten de Europese instellingen het maar onder elkaar uitvechten, zonder enige democratische betrokkenheid.

Ofwel vraag je inderdaad het advies van de lidstaten, maar dan moet je niet verontwaardigd zijn als blijkt dat ze effectief een mening hebben. Waarom vraag je een advies als je alleen maar wil dat ze braafjes “ja” knikken? Als je al op voorhand het antwoord weet, dan hoef je de vraag ook niet te stellen. 

Het doet een beetje denken aan het soort bureaucratische mentaliteit die je vooral in het onderwijs vindt, helaas ook in het hoger onderwijs. Je hebt altijd kleine potentaatjes die op eigen houtje absurde regels willen vastleggen, en daarna huilend komen klagen dat de collega’s “zich niet aan de afspraken houden”.

Volgens het woordenboek zijn afspraken echter een overeenkomst tussen ten minste twee autonome personen. Op dezelfde manier zijn internationale verdragen niet meer dan afspraken tussen twee of meer gelijkwaardige partners.

Bij mijn weten is Magnette nog niet ontoerekeningsvatbaar verklaard, en de man is ook nog niet gecolloqueerd. Hij heeft dus tot nader order recht op een eigen mening.

Het is een beetje vreemd dat men, vooral aan Vlaamse zijde, dat recht in vraag stelt. Als we echt vinden dat onze Franstalige landgenoten ontoerekeningsvatbaar zijn, dan zou het toch beter zijn niet langer hun mening te vragen?

Een aantal waarnemers waren er gisteren als de kippen bij om te zeggen dat het Waals verzet niets had opgeleverd, en dat het allemaal niet veel meer was dan wat theater. De werkelijkheid is helaas iets complexer.

Een interpretatieve verklaring bij een internationaal verdrag heeft wel degelijk een eigen juridisch statuut, dus daar gaan onze juristen de komende decennia nog veel plezier aan hebben. Het is een hele verwezenlijking dat een kleine deelstaat, op enkele dagen tijd, nog zoveel uit de brand heeft kunnen slepen.

De zelfverklaarde Vlaamse deskundigen missen bovendien het ruimere inzicht. Het hele debat ging helemaal niet over Canada. De Canadese minister van Buitenlandse Handel gaf het vorige week, met de nodige pathos, ook met zoveel woorden toe: "Er zijn weinig landen die zo vriendelijk zijn als Canada."

Dat is eigenlijk nog waar ook: ik denk dat er ook bij de Waalse regering niemand is die twijfelt aan de goede wil van Canada. Er is juist een heel sterke samenwerking tussen Quebec en de Franstalige gemeenschap, dus die solidariteit zit wel goed. 

De afgelopen dagen heb ik heel wat telefoontjes gekregen van de Canadese media, en het viel me op hoe gematigd ze omgaan met de hele zaak. De hysterische toon die je aantrof bij de Vlaamse media, en helaas ook bij enkele zelfverklaarde deskundigen, ontbrak volledig bij onze Canadese vrienden.

De reden is, denk ik, dat ze een al even complex federaal systeem hebben als wij. Ook in Canada zijn ze dus wel gewend aan het fenomeen dat deelstaten hun eigen mening hebben, en hun macht ook gebruiken.

Hun belangrijkste staatshervormingsakkoord van de voorbije eeuw werd in 1990 vakkundig gekelderd door twee kleine provincies: New Brunswick (750.000 inwoners) en Manitoba (1.200.000 inwoners). Alle verhoudingen in acht genomen: dat is ongeveer alsof bij ons de Duitstalige Gemeenschap een akkoord zou dwarsbomen. In Canada zijn ze dus heus wel gewend aan het fenomeen dat ook kleine groepen hun groepsrechten laten gelden.

Wat was dan de echte motivatie van Magnette? Voor een stuk zelfprofilering, uiteraard, hij is ten slotte een politicus. Als je de burgemeester van de gemeente Landen de kans zou geven zijn opwachting te maken bij alle internationale media, dan zou hij die kans ook niet laten liggen.

Maar Paul Magnette gaf gisteren in het journaal van RTBF onomwonden toe wat zijn echte drijfveer is: "l’accord TTIP, il est mort". Het TTIP-akkoord wordt momenteel onderhandeld tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie, en het CETA-verdrag is wat dat betreft niet veel meer dan een opwarmertje.

Natuurlijk is er in Europa geen enkel zinnig persoon die Canada als een bedreiging ziet voor onze normen en waarden. Canada is eigenlijk een Europees land, maar dan op verplaatsing.

Maar de Verenigde Staten zijn wel een bedreiging voor onze normen en waarden, en de Waalse regering heeft nu reeds een duidelijk schot voor de boeg gegeven.

Mission accomplished, noemen ze dat – tenzij u uiteraard wil dat uw ziekenfonds of uw waterleiding straks worden overgenomen door een Amerikaanse multinational.

Eigenlijk gaat het dus helemaal niet over CETA, of over Canada, maar wel degelijk over de Verenigde Staten. Wat we ook mogen denken over onze Franstalige landgenoten: ze hebben boven hun gewicht gespeeld en een heel sterke invloed gehad op dit belangrijke dossier.

Het doet onvermijdelijk denken aan de fantastische speelfilm ‘De muis die brulde’ (The mouse that roared) uit 1959. De film vertelt het verhaal van een klein Europees vorstendom dat de oorlog verklaart aan de Verenigde Staten, omdat de eigen handelsbelangen worden geschonden.

Vreemd genoeg wint het kleine Europese staatje het ook nog van de grootmacht, zodat zelfs de Amerikanen voor één keer naar de pijpen van de European moeten dansen. De film is vooral bekend gebleven omwille van de fantastische rollen van Peter Sellers en Jean Seberg, twee steracteurs die helaas allebei veel te vroeg gestorven zijn.

Maar ‘De muis die brulde’ toont ook mooi aan dat zelfs een klein land wel degelijk zijn doelstellingen kan bereiken, als je maar bijzonder zorgvuldig je strategie bepaalt.

De Waalse muis lijkt dat de voorbije dagen voortreffelijk te hebben gedaan en voorlopig hebben ze een bijzonder verregaand akkoord tussen Europa en de Verenigde Staten gesaboteerd. Il faut le faire. Och ja, terwijl de Waalse muis brulde, was de Vlaamse leeuw een middagdutje aan het doen. Gewoon plat op de buik gaan liggen, dat is altijd een veilige strategie.