Wat leert het proces-Wesphael ons? -Walter Van Steenbrugge

Walter Van Steenbrugge is strafpleiter.

Er heerste grote euforie bij de intimi van Bernard Wesphael na het verdict van de volksjury te Bergen. De nabestaanden van zijn dode echtgenote daarentegen zitten met nog meer vragen dan aan de vooravond van het assisenproces, vooral doordat de vrijspraak gegrondvest werd op twijfel.

Nu de emoties wat gaan liggen zijn, is het misschien tijd voor een proeve van balans.

Vooreerst kan het nut van het horen van getuigen nooit overschat worden. Terwijl in de Angelsaksische landen het getuigenverhoor de regel is voor dit soort processen, blijft dit in ons continentaal rechtssysteem de hoge uitzondering. Enkel in assisenzaken -die nu zo goed als afgeschaft zijn- krijg je het volle mondeling debat met de ondervragingen van de getuigen.

In de klassieke afhandeling van het strafproces voor de correctionele rechtbank ligt het bevragen van getuigen niet eens wettelijk verankerd. Daar heerst het papier, en wie op het papier de pen hanteert, zet de toon, en legt vaak de basis voor wat volgt.

Omdat de wet een bijzondere bewijswaarde geeft aan de vaststellingen die werden neergeschreven in een proces-verbaal, is het in de praktijk haast onbegonnen werk om zonder mondelinge getuigenissen op te tornen tegen de geschreven woorden van het proces-verbaal.

De mogelijkheid tot tegenspraak bij hoofdzakelijk op schrift gevoerde processen steekt schril af tegen de tegenspraak die een mondeling proces met getuigen oplevert.

Installeer de mondelinge procedure met de mogelijkheid tot het bevragen van getuigen in ieder strafproces met enige inzet of gewicht.

Ook tijdens het assisenproces te Bergen is alweer gebleken dat de deskundigen die tijdens een onderzoek worden aangesteld onvoldoende garantie bieden om kwaliteitsvolle expertises aan te leveren. Een schrijnend gebrek aan tijd, middelen en opleiding ligt hieraan ten grondslag.

Partijen die de centen hebben om wel kwaliteitsvolle (tegen)expertises voor te leggen, komen in een meer voordelige positie om hun gelijk aan te tonen dan partijen die geen geld hebben om dure onderzoeken te bekostigen. Wat uiteraard tot klassenjustitie leidt.

Investeer in performante experten en behandel hen met respect in een klimaat van volle en gelijkwaardige tegenspraak.

Het takenpakket van de onderzoeksgerechten (de Raadkamer en de Kamer van Inbeschuldigingstelling), de zogenaamde “bewakers van het onderzoek”, is niet meer van deze tijd. Door de hoeveelheid zaken, hun alsmaar toenemende complexiteit en de (onder)bezetting van deze onderzoeksgerechten is de controle op onderzoeken volstrekt illusoir geworden.

En iedereen beseft wat er kan gebeuren als de eenzijdige en niet-tegensprekelijke onderzoeken niet meer afdoende kunnen gecontroleerd worden. De dominostenen vallen dan verder in de richting die de processen-verbaal eerder hebben aangegeven.

Zorg voor effectieve en kwaliteitsvolle controle van de onderzoeken zodat misbruiken en fouten kunnen vermeden of tijdig rechtgezet worden.

Tenslotte heeft het Wesphael-proces nog maar eens pijnlijk aangetoond dat een multidisciplinaire aanpak van een strafzaak de enige juiste weg naar de waarheid is.

Rechters en politiemensen zijn vandaag veel te eenzijdig opgeleid en krijgen te weinig zuurstof vanuit niet-justitiële hoek. Voeg daar het God-de-Vadersyndroom van sommige magistraten aan toe, en je verhoogt de kans op gerechtelijke dwalingen.

Win zoveel mogelijk gegevens in over de daad en over de man of vrouw achter de daad zodat de rechter op basis van volledige en betrouwbare informatie kan oordelen over de meest moeilijke en tegelijkertijd meest belangrijke zaken van het leven.

Was het niet Erasmus die zei dat het de grootste dwaasheid is om als je dingen hebt geleerd, deze achteraf weer snel te vergeten ?