Antibiotica zijn geen (poep)snoepjes - Lieven Annemans

Lieven Annemans is hoogleraar in de gezondheidseconomie en auteur van "Je geld of je leven in de gezondheidszorg" (Van Halewyck, september 2016).

Inderdaad, net nu de regering het zogenaamde remgeld op antibiotica (wat we uit eigen zak moeten betalen) verhoogt, maken we kennis met de mogelijk zeer kwalijke langetermijngevolgen van deze producten op onze gezondheid.

Reeds jaren weten we dat de zogenaamde breedspectrumantibiotica (ze beslaan een breed spectrum van bacteriesoorten) niet alleen de bacteriën doden die ze moeten doden, maar ook een impact hebben op onze eigen darmflora (de bacteriën die permanent aanwezig zijn in onze darmen).

Studies uit het verleden geven wel aan dat na een tijdje die darmflora zich herstelt, en dat er ook verschillen zijn: het ene breedspectrumantibioticum is het andere niet.

Daarnaast kennen we ook het bekende fenomeen van de antibiotica­resistentie. Bij te veel gebruik worden de bacteriën ongevoelig voor de producten in kwestie.

Maar over die resistentie gaat het hier niet. Het gaat over de impact op onze darmflora. Waarom bemoeit een gezondheidseconoom zich met dit verhaal?

Wel, ten eerste omdat men het me vriendelijk vroeg. Ten tweede, omdat we recent samen met de Universiteit Antwerpen een onderzoek uitvoerden omtrent de gevolgen van antibiotica bij 2543 patiënten die in het ziekenhuis verbleven.

Bijna 10% ervan kreeg symptomen van diarree en 4 patiënten eindigden met een infectie door de gevreesde clostridium difficile (die in de reportage overigens ook aan bod komt).

‘Diarree op zich is onschuldig’ kan men dan opperen, maar we stelden wel vast dat die onschuldige diarree gepaard ging met extra labo-onderzoeken (bij 79%), extra geneesmiddelen (42%) en opname in een geïsoleerde kamer (14%).

Elke dag met diarree vroeg bijna een uur extra verpleegtijd. Er is dus een belangrijke economische impact.

Het interessante is nu dat met de zogenaamde probiotica, indien toegediend voorafgaand aan de antibiotica, eerstgenoemde hun naam helemaal waar maken: de kans op diarree daalt met de helft en de kosten van de probiotica verdienen zichzelf terug.

Allemaal mooi en wel, maar de alerte kijker zal meteen opperen dat die antibiotica in de ziekenhuizen wel nodig zijn. Die redden immers levens. Klopt, vandaar dat men ze niet zomaar kan laten vallen, integendeel.

Maar vandaar ook het nut van de probiotica.

De situatie buiten het ziekenhuis, die is helemaal anders: daar gebruiken we nog altijd veel te veel antibiotica. 

En wat erger is, uit steeds meer studies blijkt dat er ook een langetermijneffect zou bestaan, zeker wanneer men in de jeugdjaren veel antibiotica nam: obesitas, bepaalde allergieën, …

Het onderzoek is nog volop aan de gang maar als experts zoals Herman Goossens meegaan in het verhaal, dan is dat een teken aan de wand.

Nu, de campagnes die de jongste jaren werden gevoerd hebben wel degelijk al vruchten afgeworpen, maar we zijn er nog niet. Soms ligt het aan de arts, soms ook aan de patiënt.

Sommigen onder ons denken nog steeds dat ze bij de minste infectie antibiotica nodig hebben. Wanneer de arts dit dan niet voorstelt en voor de zoveelste maal uitlegt dat men een virale infectie niet kan bezweren met antibiotica, voelen sommigen zich met een kluitje in het riet gestuurd: ze willen en ze zullen antibiotica krijgen!

Uit eerder onderzoek (meer dan 10 jaar geleden) van de Universiteit Antwerpen bleek dat de kans op een voorschrift van antibiotica door huisartsen 4 tot 5 keer hoger lag wanneer de patiënt er expliciet om vroeg. 

En ook vandaag staan we nog ver van een ideale situatie. Vandaar mijn steun voor het plan van Maggie De Block om de remgelden op antibiotica te verhogen.

Het woord zegt het zelf: remgelden dienen om ons af te remmen van de neiging om overbodige behandelingen te vragen. Maar wanneer antibiotica nodig zijn, zijn ze nodig, en dan zal een arts niet aarzelen.

Toch met de langetermijngevolgen blijven zitten? Een mogelijke oplossing vormen de eerder vermelde probiotica. Een ander mogelijk alternatief is – zoals blijkt uit de Pano-reportage – om uw eigen stoelgang te laten invriezen en die na de antibioticakuur opnieuw tot zich te nemen.

Maar hierover is nog meer studiewerk vereist. Ik ben alvast geen kandidaat proefpersoon. Laat dat maar over aan de durvers zoals Peter Brems.