Donald Trump en mijn Afrikaanse vriendin - Marc Hooghe

Marc Hooghe is gewoon hoogleraar politieke wetenschappen aan de KU Leuven.

Wat zou u denken van de volgende zin:

“Vroeger stemde ik altijd op een racistische partij, maar nu ik een Afrikaanse vriendin heb, ben ik tegen racisme.”

Of nog:

“Als buurman van een islamitisch gezin ben ik tegen discriminatie, maar wat antisemitisme kan natuurlijk nooit kwaad.”

Dergelijke standpunten zijn natuurlijk complete nonsens, omdat ze logisch niet coherent zijn. We gaan er immers van uit dat als je tegen discriminatie bent, dat je dat standpunt dan op een logische manier over de hele lijn doortrekt.

Behalve blijkbaar als het om seksueel geweld gaat: daar vinden we een gebrek aan rechtlijnigheid heel normaal.

De voortdurende stroom van aanwijzingen dat de Amerikaanse presidentskandidaat Donald Trump zich systematisch schuldig maakt aan seksueel geweld hoeft op zich niet te verrassen. De man heeft al langer de reputatie van een vies varken dat zijn handen niet kan thuishouden, en dat wordt nu bevestigd.

Maar nog veel zorgwekkender is de manier waarop zijn partijgenoten reageren op zijn gedrag. Zijn kandidaat-vice-president Mike Pence begon zijn afkeuring met:

“Als een echtgenoot en een vader, voel ik me beledigd door de uitlatingen van Trump”.

Voormalig presidentskandidaat Jeb Bush begon zijn afkeuring dan weer met:

“Als grootvader van twee kleindochters...”.

De fractievoorzitter van de Republikeinen in de Senaat, Mitch McConnell, begon zijn veroordeling dan weer met eraan te herinneren dat hij drie dochters heeft.

Kortom: de Republikeinse toppolitici vonden het blijkbaar allemaal nodig eerst hun vrouwelijke familieleden op te voeren voordat ze Trump konden veroordelen. Overigens: er waren weinig reacties van vrouwelijke Republikeinen, om de eenvoudige reden dat die partij nauwelijks vrouwelijke toppolitici telt.

Dat maakt de reacties zo zorgwekkend: waarom beginnen de Republikeinen hun afkeuring telkens met de mededeling dat ze vader of echtgenoot zijn? Het logisch gevolg van die inleiding is immers dat als ze geen kinderen zouden hebben, of enkel zonen, ze blijkbaar helemaal niet de behoefte zouden voelen om te reageren.

Ze voelen zich niet gekrenkt als mens, maar louter als vader van dochters.

Daarin ligt het grote verschil met andere vormen van discriminatie. Als het gaat om de achterstelling van allochtonen, is er niemand die komt aandragen met een Afrikaanse vriend of vriendin, als een soort excuus om echt wel verontwaardigd te zijn.

Discriminatie omwille van etnische afkomst is gewoon verkeerd, en of ik nu blank, of bruin, of wat dan ook ben doet niet ter zake. Ook als het gaat om discriminatie omwille van leeftijd, dan vinden we het normaal dat iedereen daar tegen is. Op congressen zie ik juist jonge onderzoekers die werken rond leeftijdsdiscriminatie, en eigenlijk is dat de manier waarop het moet zijn.

De organisaties die strijden tegen geweld op kinderen worden bevolkt door volwassenen die nooit zelf in dat soort situaties betrokken zijn geweest, en ook dat vinden we heel normaal. 

Alleen voor seksueel geweld gaan we er blijkbaar van uit dat dat alleen een probleem voor vrouwen is, en dat mannen zich daar niets van hoeven aan te trekken. Als ze zich al met het onderwerp inlaten, dan voeren ze eerst hun eigen vrouwelijke familieleden op als excuus om zich in het debat te mengen.

Dat mechanisme zien we telkens opnieuw terugkomen, en zeker niet alleen in de Verenigde Staten. Ook toen iemand als N-VA-politicus Pol Van Den Driessche bij ons werd beschuldigd van seksueel misbruik, waren de reacties vergelijkbaar.

Waarom is dit zo belangrijk? Zeker sinds de filosoof Immanuel Kant is een basisregel in de ethiek dat alle mensen gelijkwaardig zijn en als doel op zich moeten worden beschouwd.

Die basisregel strekt zich uit tot alle mensen. Ik moet geen allochtoon zijn om verontwaardigd te zijn over discriminatie, ik hoef geen Jood te zijn om antisemitisme verwerpelijk te vinden, en ik hoef geen vrouw te zijn om geweld op vrouwen afschuwelijk te vinden.

In de praktijk zien we echter dat juist inzake seksueel geweld die regel niet wordt toegepast, en dat mannen zich nauwelijks aangesproken voelen. 

Ook in het wetenschappelijk onderzoek naar seksueel geweld zie je dat er bijzonder weinig mannen actief zijn. Ten eerste wil dat zeggen dat het probleem minder snel zal worden opgelost, omdat je nood hebt aan culturele verandering, zowel bij vrouwen als bij mannen.

Maar meer fundamenteel wil het ook zeggen dat het Kantiaanse project nog lang niet voltooid is: we zijn er nog lang niet aan toe de morele regels die we voor onszelf hanteren, uit te breiden naar de gehele mensheid.

Dat maakt de campagne van Donald Trump zo’n opmerkelijk en zorgwekkend fenomeen: de man heeft een totaal gebrek aan menselijke empathie, en zijn ethisch kader is net het omgekeerde van wat Kant als ideaal vooropstelt. Vrouwen, gastarbeiders, moslims, gehandicapten, en allerlei andere groepen zijn voor hem gewoon een middel om zijn eigen doel te bereiken.

In West-Europa hopen we allicht allemaal dat Trump geen president wordt, al was het maar omdat zijn al te nauwe vriendschap met Vladimir Putin voor ons levensbedreigend kan zijn. Maar volgens de laatste opiniepeilingen zou nog altijd een ruime meerderheid van de blanke kiezers op hem stemmen, en het is dus dankzij de etnische minderheidsgroepen dat Hillary Clinton president zal worden. Nog een geluk voor onze grote Verlichtingsidealen.