Ik hoop op een shakespeareaans einde voor Assad - Luckas Vander Taelen

Luckas Vander Taelen is gewezen parlementslid voor Groen, muzikant en freelancejournalist.

Sinds ik in Brussel woon, ga ik naar de opera. Dat is dus ondertussen al een hele tijd: de eerste opera die ik zag was "Wozzeck" van Alban Berg, in 1981, het eerste jaar dat Gerard Mortier met een ongeziene culturele revolutie de Muntschouwburg op zijn grondvesten deed daveren.

Van op het opperste balkon kreeg ik tranen in de ogen bij het droevige lot van de arme soldaat Wozzeck verteld door de pakkende muziek van Berg. Ik was verkocht voor altijd: ik heb sindsdien nauwelijks één voorstelling gemist. Opera is een deel van mijn leven geworden.

Het genie van Mortier en de essentie van de vernieuwing die hij doorvoerde was om opera weg te halen uit de klassieke carcans van de traditionele mises-en-scène en regisseurs te zoeken die muziektheater wilden maken. Plots werden ook heel oude opera's modern en spraken ze een nieuw en jong publiek aan.

Mortiers opvolgers Bernard Focroulle en Peter de Caluwé hebben die lijn voortgezet; het is ook hun ambitie geweest om de actualiteitswaarde in oude werken te zoeken en tegelijk de opera als hedendaagse kunstvorm te stimuleren door nieuwe composities te programmeren.

Vorige week ging ik "Macbeth" zien van Guiseppe Verdi, voor mij de grootste operacomponist van alle tijden. De opera is gebaseerd op het werk van Shakespeare. Dit waren dus de ingrediënten van deze opera-avond: een theaterstuk uit de 17de eeuw, op muziek gezet in de 19de eeuw, bekeken en beluisterd door een publiek in de 21st eeuw.

Het uitgangspunt van het stuk is bekend: Macbeth wordt door heksen verteld dat hij koning zal worden. Die voorspelling maakt hem en zijn Lady gek van machtshonger en met een niets ontziende wreedheid brengen ze in een toenemende staat van accute paranoia echte en vermeende tegenstanders om het leven.

De Frans-Britse regisseur Olivier Fredj vormt het koninklijk paleis om tot een Palace, een luxe-hotel, zonder referentie naar enig tijdvak of een bepaalde geografische ruimte. Fredj suggereert ook dat Macbeth misschien nooit heksen ontmoette, maar enkel stemmen in zijn hoofd hoorde: dat hij dus een geesteszieke was.

Of dat alles slechts een bijzonder angstige nachtmerrie is van een man met slaapstoornissen, zoals door videobeelden uit een slaaplabo wordt gesuggereerd. Daardoor wordt het stuk nog universeler en tijdlozer dan het altijd geweest is: machtswellust en wreedheid zijn helaas van alle tijden.

Het meest prangende moment van de opera zit tegen het einde aan: een indrukwekkende lied van het koor, een trage, indringende klaagzang over het vaderland dat ten onder gaat door de krankzinnige vorst.

Regisseur Fredj liet het koor in de zaal zingen, tussen de toeschouwers. Zo kon je zien hoe mannen en vrouwen elkaar al zingend omarmden op zoek naar troost.

Bijzonder indringend en ontroerend, te meer omdat op dat moment de realiteit de fictie van de mise-en-scène versterkte: omdat de gebouwen van de Munt momenteel gerestaureerd worden, heeft de opera een tijdelijk pre-fab onderkomen aan Tours en Taxis in Brussel, dat helaas het geluid van vliegtuigen niet buiten houdt. Dat gebrom van vliegtuigmotoren kreeg iets prangend in combinatie met het treurende volk, als ging het om dreigende bommenwerpers.

Ik kon niet anders dan op dat moment denken aan de recente aanval op een hulpkonvooi en droevige lot van de Syrische bevolking, die door hun eigen wreedaardige Macbeth terug naar het stenen tijdperk wordt gebombardeerd.

De enige troost die Shakespeare en Verdi bieden is dat Macbeth en zijn Lady geen rust of slaap meer vinden en behekst worden door de geesten van hun slachtoffers. En dat aan elk lijden en onderdrukking een einde komt: de opstand van de vijanden van Macbeth brengt uiteindelijk zijn wrede heerschappij ten val en de dictator sterft op het slagveld.

Ik wens de Syrische president Assad zo snel mogelijk een dergelijk shakespeareaans einde toe.