Steunt de Amerikaanse pers Trump of Clinton? - Peter Van Aelst

Peter Van Aelst is professor politieke wetenschappen aan de Universiteit Antwerpen en verblijft dit jaar aan de University of California (in Davis). Hij is gespecialiseerd in politieke communicatie.

Politiek journalisten in de VS zijn het ondertussen gewoon dat ze de kritiek krijgen dat ze ‘gekleurd’ zijn. Sommige media doen ook weinig moeite om dat te verbergen. Maar nu krijgen zowat alle traditionele zenders en kranten zowel langs links als langs rechts scherpe kritiek over hun aanpak van de twee voornaamste kandidaten.

Het Clinton-kamp en progressieve opiniemakers vinden dat journalisten te veel uit zijn op kijkcijfers en moeten stoppen met Trump als een normale kandidaat te behandelen.

Uit conservatieve hoek en vooral in de kringen rond Trump is te horen dat hij veel negatiever wordt benaderd dan Clinton. Volgens Trump Jr. wordt zijn vader dagelijks bekogeld met alles wat journalisten maar kunnen vinden, terwijl Clinton een vrijgeleide krijgt.

Een gelijkaardig geluid is ook te horen bij voormalig journalist en politicus en "Nederbelg" Derk Jan Eppink, die de verkiezingen in de VS van nabij volgt. Volgens hem zijn de traditionele media de buiksprekers van de Democratische kopstukken en lijken kranten als The New York Times en The Washington Post eerder op verlengstukken van de Clinton-campagne (De Morgen, 20 augustus 2016).

Heeft Eppink een punt? Het antwoord op dit vraag is dubbel: ja, de meeste media zijn anti-Trump, maar nee, Clinton wordt allerminst gespaard.

Laten we beginnen met dat laatste. De meeste journalisten hebben een zeer ambivalente houding ten aanzien van Hillary Clinton. Journalisten vinden dat ze weinig transparant is, hebben constant het gevoel dat ze zaken achterhoudt, en tracht spontane interacties of persconferenties te vermijden.

Clinton heeft in haar lange politiek carrière al te vaak in de clinch gelegen met reporters en besloten dat open kaart spelen naar de media meer kwaad doet dan goed. Gevolg is wederzijds wantrouwen en een vaak negatieve, of minstens zeer kritische kijk op haar campagne.

Dat wordt bevestigd in een analyse van Harvard-professor Patterson: tijdens de primaries kreeg niemand zo veel ‘ongunstige’ berichtgeving als Clinton. Dat had te maken met het feit dat ze het vaak minder goed deed dan eerdere peilingen voorspelden, met veelvuldige kritiek naar aanleiding van het e-mailschandaal, maar ook haar inhoudelijk programma kreeg meer kritiek dan de andere kandidaten.

Dus nee, Clinton wordt niet gespaard. Toen ze recent achterhield dat ze een longontsteking had, werd ze daar door alle media (terecht) zwaar over aangepakt. Zelfs de pro-Democratische MSNBC vond dat ze de kiezer misleid had, al ging de zender er natuurlijk minder lang op door dan het pro-Republikeinse Fox News.

Een ander manier om de vraag over de kleur of strekking van de media te beantwoorden is te kijken naar hun endorsements of stemadvies. Al decennia lang spreken kranten en weekbladen zich uit over welke kandidaat ze steunen. Het is iets dat wij in België niet kennen, en vage herinneringen oproept aan de tijd dat verzuilde kranten nog aan de leiband van de politiek liepen.

In de VS steunde de geschreven pers in de jaren 1940-1960 massaal de Republikeinen, en dat is geleidelijk verschoven naar een systematisch voordeel voor de Democraten. Sommige kranten kiezen systematisch voor een rode of blauwe kandidaat, maar bij best wat kranten verandert het kiesadvies elke verkiezing van kleur.

In 2004 had John Kerry net iets meer kranten achter zich dan Bush, in 2008 had Barack Obama er bijna dubbel zoveel als John McCain. Nog heel wat kranten moeten zich uitspreken, maar het is nu al duidelijk dat de balans ongezien sterk zal overhellen in het voordeel van Clinton.

Tijdens de primaries steunden van de bijna 100 kranten en weekbladen die een stemadvies gaven voor een Republikein er slechts 4 Donald Trump, waaronder drie tabloids uit New York. Veel van die kranten, ook diegenen met een uitgesproken conservatief profiel, lijken niet van plan om Trump in de eigenlijke verkiezingen te steunen.

Neem bijvoorbeeld The Dallas Morning News, een vrij grote krant uit de rode staat Texas. De krant heeft zich in twee opmerkelijke editorialen uitgesproken voor Clinton en tegen Trump. De krant opent het stuk met te zeggen dat ze dit een bijzonder moeilijke beslissing vond omdat de krant de afgelopen 75 jaar, 20 verkiezingen lang, geen Democraat steunde voor het ambt van president.

In het eerste editoriaal wordt aangegeven waarom Trump ongeschikt is voor de job van president, in het tweede stuk wordt het advies gegeven om voor Clinton te stemmen, ondanks haar gebreken en fouten uit het verleden. Beide stukken zijn genuanceerd en komen van een onverdachte bron. Het lezen waard voor iedereen die nog zou twijfelen of Trump het voordeel van de twijfel verdient.

Zit The Dallas Morning News nu plots in het Democratische kamp? Verre van, want voor de meeste lokale verkiezingen in Texas steunt de krant nog steeds de Republikeinse kandidaat. Is deze krant dan net als vele andere conservatieve kranten het contact met een deel van de basis verloren? Mogelijk wel. 

Maar de meest plausibele uitleg is dat een journalist die deze campagne al meer dan een jaar volgt, en zich een beetje heeft ingelezen over Donald Trump, moeilijk anders kan dan Clinton steunen. Dat heeft weinig met ideologie te maken, maar meer met een diepe bezorgdheid voor de toekomst van dit land.