Spaans respect voor Belgische politiek - Sven Tuytens
Sven Tuytens is correspondent in Spanje. Hij woont en werkt in dat land.
De Spaanse ontslagnemende premier Mariano Rajoy is er opnieuw niet in geslaagd een regering op de been te brengen. Woensdag verloor hij de vertrouwensstemming in het parlement waarbij hij maar 170 van de 350 stemmen haalde. Tijdens de tweede stemming op vrijdag, waarbij geen absolute meerderheid vereist was, volstond het om meer voor- dan tegenstemmen te krijgen.
Met 180 tegenstemmen ging de geringe kans op de vorming van een minderheidsregering onder leiding van Rajoy, in rook op. Spanje stevent nu af op nieuwe verkiezingen, de derde in een jaar tijd. Mogelijk zullen die plaatsvinden op kerstdag.
Stemmen op kerstdag
De conservatieve leider Mariano Rajoy kwam zes stemmen tekort. Behalve van zijn eigen Partido Popular kreeg de premier ook steun van de nieuwe liberale partij Ciudadanos, maar de socialisten stemden tegen.
Rajoy heeft nu nog tot eind oktober om de nodige steun te vinden. Maar het ziet er niet uit dat hij die steun gaat krijgen. Dus wordt het parlement ontbonden en komen er nieuwe verkiezingen. De politici kamperen op hun posities en vrijdag vlogen de verwijten door de Spaanse kamer van volksvertegenwoordigers.
Er is geen uitweg
De Spaanse politici hebben een einde gemaakt aan de opmerkelijke geestdrift waarmee Spanje acht maanden geleden naar de stembus trok. Het politieke landschap zag er plots helemaal anders uit. Vandaag krijgt de bevolking te horen dat ze uitgerekend op kerstdag terug naar het stemlokaal moeten. Het lijkt wel een grap.
Verschillende politieke formaties beloven nu dat ze hun best gaan doen om een wetsvoorstel door het parlement te jagen waardoor de bevolking vroeger naar de stembus kan. Maar de onenigheid bij de Spaanse politici is zo groot, dat het helemaal niet zeker is dat ze zelfs zoiets voor mekaar gaan krijgen.
Het einde van een tijdperk
Bij de verkiezingen van eind vorig jaar stortte het Spaanse tweepartijenstelsel (PP en PSOE) in elkaar door de opkomst van twee nieuwe partijen: de liberalen van Ciudadanos en de progressisten van Podemos.
De Partido Popular is nog steeds de grootste partij, maar heeft geen meerderheid. Na de verkiezingen in juni zijn de verhoudingen nauwelijks gewijzigd. De situatie is helemaal nieuw voor een land waar twee partijen al veertig jaar afwisselend regeren.
Coalitieregeringen vormen is een kunst en veel Spanjaarden beginnen uit te kijken om te zien hoe ze elders zo’n klus klaren. Belgische politici deden er 541 dagen over om een regering op poten te zetten. Maar drie keer op een jaar naar de stembus trekken, dat maakte zelfs België nooit mee.
Aandacht voor België
Als Belgisch correspondent in Madrid kreeg ik deze zomer verschillende uitnodigingen om in praatprogramma’s van tv zenders zoals Antena 3 en Tele 5 uit te gaan leggen hoe wij Belgen deze Spaanse politieke patstelling op zouden lossen. Omdat ik geen zin had om er wat op los te kletsen in aanwezigheid van partijdige Spaanse collega’s, bedankte ik vriendelijk voor de uitnodigingen.
Toch was de toon heel anders dan enkele jaren geleden, toen in tot vervelens toe de ironische vraag kreeg of België ondertussen al een regering had. Plots is er aandacht en respect voor dat kleine, voor Spanje onbegrijpelijke landje waar geen enkele politieke partij er van durft te dromen om op haar eentje een regering te vormen.
Rajoy is onaanvaardbaar
De Partido Popular en de socialisten van de PSOE zijn samen de enige partijen die een meerderheid kunnen vormen na de laatste verkiezingen van juni. Rajoy slaagde er met veel moeite in om een coalitie met Ciudadanos te vormen. Maar het zijn de socialisten die de verantwoordelijkheid niet wensen te nemen om een conservatieve regering te laten regeren.
Het grote verschil met België is dat Ciudadanos en Podemos nieuwkomers zijn, die de ambitie hebben om zelf hoofdrolspelers te worden. De nieuwe partijen waren van plan om de strijd aan te gaan tegen het diepgewortelde cliëntelisme en sfeer van corruptie waar zowel Partido Popular als PSOE zich al jaren aan bezondigen.
De twee grote partijen staan nu lijnrecht tegenover mekaar: "Met een 'neen' van de socialisten blijft de situatie geblokkeerd en dat brengt ons tot de derde verkiezingen", zo sprak Rajoy na afloop van de gesprekken met de socialisten over de situatie in het land.
Pedro Sánchez, partijleider van de socialisten, zei na zijn laatste ontmoeting met Rajoy, dat zijn partij ook geen steun zal leveren voor een regering met alleen de Partido Popular van de premier.
Druk uit Europa
De mislukte vertrouwensstemmingen komen op het moment dat Spanje nieuwe begrotingsvoorstellen voor 2017 naar de EU moet sturen. De deadline voor het indienen van deze voorstellen ligt in oktober.
Eerder kreeg Spanje al uitstel van betaling van de boetes voor het overtreden van de Europese begrotingsregels. Volgens de Europese Commissie zorgt de politieke onzekerheid in het land ervoor dat er geen regering is waarmee afspraken kunnen worden gemaakt.
Goede timing
Voor de tweede verkiezingsronde had de Partido Popular haar pijlen op de tegenstander gericht die volgens de peilingen de tweede grootste partij van het land zou worden: Podemos. De boodschap die de Spanjaarden angst moest inboezemen werkte: “Stem op Podemos en je krijgt economische chaos, zoals in Venezuela.”, was de partijboodschap die door de overheidszender TVE werd overgenomen, ondersteund door een bijna dagelijkse berichtgeving over Venezuela.
De laatste tijd gaat het iets beter met de Spaanse economie. Het aantal toeristen blijft stijgen en de binnenlandse bestedingen zitten in de lift. Allemaal dankzij de Partido Popular, zegt Rajoy.
Na 8 jaar economische crisis hopen veel Spanjaarden dat het nu eindelijk beter wordt. De timing zit dus goed voor de Partido Popular en de kans is groot dat Rajoy in december genoeg stemmen krijgt om alleen door te regeren.
Terug naar het oude
Door nu met de Rajoy in zee te gaan heeft Ciudadanos een deel van haar stempubliek teleurgesteld door onder druk van Rajoy belangrijke verkiezingsbeloftes te laten vallen, zoals de beloofde onvoorwaardelijke strijd tegen corruptie.
De socialist Pedro Sánchez hoopt in december de linkse stemmen die Podemos van hem afsnoepte opnieuw te recupereren, door aan te tonen dat de PSOE de enige kanshebber is om een stabiele linkse regering te vormen. Kiezers die in december of juni thuis zijn gebleven of op een andere partij hebben gestemd, zouden uit angst voor een slepende onzekere situatie opnieuw voor de traditionele partijen kunnen stemmen. Pedro Sánchez hoopt dat de kiezers de PP in december zullen straffen voor de twijfelende en weinig assertieve houding van Mariano Rajoy.
De leider van de socialisten is niet de enige die het vermoeden heeft dat de premier al een tijdje in stilte hoopt op die derde verkiezingsronde.
Economische ontsporing
Met de hulp van ondernemers die al een jaar paniekerig waarschuwen dat een lange regeringsformatie de economie enorme schade kan berokkenen, komt een derde stemming goed uit voor de Partido Popular.
Rajoy is trouwens al een tijdje aan het zinspelen op die mogelijke economische ontsporing van Spanje. Inspelen op de angst van de bevolking is altijd een goede manier geweest om te regeren.
Wat Rajoy nu zal verzwijgen is juist dat Belgische voorbeeld. Tijdens de lange formatieperiode in 2010 en 2011, was de economische terugslag niet te merken. Belgische bedrijven trokken zich weinig aan van de patstelling en de economie groeide gestaag door. Misschien waren ondernemers er zelfs wel blij mee dat politici eventjes uit de buurt bleven.
Een zaak hebben PP en PSOE wel gemeen: in stilte hopen ze met de derde verkiezingen de nieuwkomers van zich af te schudden, waardoor ze terug kunnen keren naar de voor hen comfortabele situatie van een politiek landschap waar opnieuw twee partijen afwisselend regeren.
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.