Wie woont er op Proxima b? - Vincent Van Eylen
Dr. Vincent Van Eylen is Oort Fellow aan de Sterrenwacht van de Universiteit Leiden en ontdekker van negen exoplaneten.
Welkom, nieuwe buren! Het nieuwe huis in de straat heet Proxima b en het staat vlak naast het onze. Dat verandert het straatbeeld!
Proxima b is quasi even zwaar als de aarde en zo goed als even warm. Dat eerste biedt perspectief op een vast planeetoppervlak, dat laatste betekent mogelijk vloeibaar water. Die eigenschappen vervullen twee condiciones sine quibus non zodat we ernstig mogen dromen van leven op deze planeet.
Ver weg en toch vlakbij
Proxima draait in elf dagen rond Proxima Centauri. Zoals de naam verraadt is dit de ster die – op de zon na – het dichtst bij de aarde staat. Een dichterbij gelegen exoplaneet zal dus nooit worden gevonden. De planeet staat op een afstand van ‘amper’ 4.2 lichtjaar, naar sterrenkundige normen een peulschil.
Die afstand komt overeen met ongeveer 40.000.000.000.000 km. Niet niks! Het Breakthrough Starshot project, met Stephen Hawking, Yuri Milner en Mark Zuckerberg aan het roer, hoopt binnenkort aan te tonen dat die afstand in 20 jaar kan overbrugd worden. Dat biedt perspectieven, en de eigenschappen van de planeet zijn zo interessant dat het amper twijfel lijdt dat we er op een dag een – al dan niet bemand – ruimtetuig heen zullen zenden.
Droom wordt werkelijkheid
In afwachting daarvan wordt onze nieuwe buur een fantastisch studieobject. Vrijwel alle exoplaneten worden immers indirect waargenomen. Zo ook Proxima b, die door zijn massa de ster heen en weer doet bewegen als gevolg van de zwaartekracht. In dit geval waren maar liefst 16 jaar aan bewegingswaarnemingen van de ster nodig om zo – indirect – de planeet te detecteren!
Net omdat die zo dicht bij de aarde staat, hopen we deze in de toekomst ook rechtstreeks waar te kunnen nemen, iets wat bij de meeste exoplaneten niet lukt omdat de nabijgelegen sterren veel helderder zijn. Met directe waarnemingen – foto’s – in verschillende kleuren kan mogelijk gemeten worden of Proxima b een atmosfeer heeft.
Als dat het geval is wordt het pas echt interessant: dan kan worden uitgezocht waaruit die bestaat. Indien in de atmosfeer biosignaturen zoals zuurstof worden gevonden, wijzen die op een chemisch onevenwicht. Dat zou een aardige aanwijzing bieden dat de planeet met levende organismen bewoond is. Vooral nieuwe, grote telescopen zoals de European Extremely Large Telescope zullen hiervoor erg geschikt zijn. De studie van nabije aardachtige planeten is zelfs een van de redenen om die telescoop, met een diameter van 40 meter (!), te bouwen.
Een object met de eigenschappen van Proxima b bestond tot nu toe enkel in de wildste dromen van de meest optimistische exoplaneetjager. De impact van de ontdekking moet vandaag nog volledig doordringen en de planeet zal zonder twijfel gedurende vele decennia voorwerp van onderzoek uitmaken.
Leefbaar: het zou zomaar kunnen!
Er zijn zeker ook argumenten die tegen de aanwezigheid van leven op Proxima b pleiten. Proxima Centauri is immers een rode dwergster: heel wat kleiner en duizenden graden koeler dan de zon.
De planeet, met een omlooptijd van amper elf dagen, heeft daardoor weliswaar de geschikte temperatuur voor vloeibaar water, maar ontvangt ook heel wat röntgen- en UV-straling. Niet meteen goed nieuws voor leven, maar een eventuele planeetatmosfeer zou bescherming kunnen bieden.
Ook getijden kunnen roet in het eten strooien. Het is mogelijk dat de planeet door getijden steeds met dezelfde zijde naar de ster gericht staat, net zoals we vanop aarde steeds dezelfde kant van de maan zien. Op Proxima b is het dan op de ene helft steeds dag en op de andere helft steeds nacht, wat uiteraard gevolgen heeft voor het klimaat.
Ook het sterke magnetische veld van de ster en de regelmatige zonnevlammen zijn geen goed nieuws voor mogelijk leven. Het is echter evenzeer mogelijk dat de planeetatmosfeer deze effecten grotendeels neutraliseert.
Aan verhuizen hoeven we dus nog niet meteen te denken, maar dat neemt niet weg dat er nu een fascinerend huis in de straat staat. We zijn vandaag dan ook nieuwsgierige buren, want het zou zomaar kunnen dat we niet alleen wonen in ons hoekje van het universum!
Wie woont er op amper vier lichtjaar van ons zonnestelsel? Mensen? Dinosaurussen? Eencellige organismen? Nog iemand helemaal anders? Of toch helemaal niemand? Tijd om met de nieuwe buren van Proxima b kennis te maken!
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.