De Britten hebben moedige leiders nodig - Karel Lannoo

Karel Lannoo is directeur van het Centre for European Policy Studies (CEPS) .

To exit or not to exit the EU wordt een perfect dilemma in een drama met veel bedrijven van Shakespeare, waar, zelfs na het referendum, het antwoord wordt vooruitgeschoven, en het kluwen steeds ondoorzichtiger wordt.

Het referendum was niet bindend, maar nu is het aan de regering, of het parlement, om de beslissing te nemen en conform Art. 50 van het EU-Verdrag het uittredingsproces te starten, maar eenieder die het doet weet dat dit tot een kettingreactie zal leiden: nieuw referendum in Schotland, problemen in Noord-Ierland, verdere verzwakking van het pond, heronderhandeling van honderden verdragen, en complete politieke chaos in het land van stabiliteit, waarvoor niemand de verantwoordelijkheid wil dragen.

Alea iacta est, de teerling is geworpen en het werd leave. Hoewel reeds maanden lang over de gevolgen van een brexit werd gedebatteerd, begonnen de gevolgen pas echt op 24 juni te dagen.

Het pond kelderde, beurzen wereldwijd gingen onderuit, en eerste minister Cameron bood zijn ontslag aan, maar zonder de EU-uitstapprocedure formeel te starten. Een opvolger zou op het volgende partijcongres van de conservatieven worden aangeduid, in oktober.

Een eeuwigheid dus in politieke termen, of goed voor maanden instabiliteit, en stevige schade voor de Britse economie en staat. De dag nadien stapte ook de Britse EU-commissaris Lord Hill op, en een Brits EU-parlementslid.

De week nadien werd Boris Johnson opzijgeschoven, en werd Nigel Farage UKIP-voorzitter af. Een stroomversnelling in het Britse politieke theater, waarbij men zich kan afvragen waar het stopt.

De EU reageerde duidelijk door aan het VK snel de start van de uitstapprocedure te vragen, en een top te organiseren waarop de Britse eerste minister niet meer werd uitgenodigd.

Met het Verenigd Koninkrijk zou de EU een van zijn grootste en meest toonaangevende lidstaten verliezen, goed voor 16% van bet bnp van de EU en derde nettobetaler van het EU-budget met jaarlijks bijna 5 miljard.

Het zou de kracht van de EU om als internationale actor op te treden grondig aantasten, zowel op het puur internationaal politieke vlak, voor internationale handelsakkoorden en als standaardzetter.

De grote interne markt zou een pak kleiner worden, en minder één, en dus minder aantrekkelijk voor internationale investeerders.

Zonder het VK zou TTIP, het handelsakkoord-overleg met de VS, bijna zeker niet meer doorgaan, waarvan het VK misschien wel het meest de dupe zou zijn. Een aardverschuiving dus.

De EU stelde ook direct dat de compromissen die in februari werden bereikt om Cameron toe te laten zijn referendum te winnen niet langer geldig waren. De ‘steeds hechtere unie’ blijft, ook voor de Britten, althans voorlopig, of de discriminatie van EU-migranten voor deelname aan de Britse sociale zekerheid is af.

Dus de ‘goodwill’ waarop Groot-Brittannië kon rekenen is niet meer, en het lijkt erop dat ook de EU in een stroomversnelling zit.

Leiderschap en adequate respons is wat nu telt.

Zal de rest van de EU erin slagen bestuurlijke hervormingen in het vooruitzicht te stellen, over bijvoorbeeld de aansprakelijkheid van de Europese Commissie, de versterking van de rol van het Europees Parlement en een betere duiding van de EU? Of zal de EU zoals reeds voordien uit vrees voor nog meer bemoeienis uit Brussel aan de zijlijn blijven staan? In de huidige omstandigheden is status quo zoveel als terugvallen, en verdere desintegratie van de unie.

De opties voor het VK om een zekere band met de EU te behouden zijn al lang de revue gepasseerd en hebben allen grote nadelen, waarbij EU-lidmaatschap de meest plausibele blijft. Als het VK Artikel 50 inroept duurt het minstens twee jaar voor het lidmaatschap effectief ten einde loopt.

Onderhandelingen over een nieuw statuut, zoals bijvoorbeeld een handelsakkoord met de EU, zouden pas dan kunnen starten, en weerom verschillende jaren in beslag nemen. Het vooruitzicht van jaren onzekerheid zal zo nefast zijn voor de Britse economie, dat snel andere opties bekeken zullen worden, zoals Artikel 50 niet inroepen of dit altijd maar blijven uitstellen tot animositeit binnen de EU, en andere inzichten gaan primeren.

Het ziet ernaar uit dat het EU-referendum de geschiedenis ingaat als het grootste debacle in de recente Britse geschiedenis. Politieke leiders in het land van staatsmanschap moeten nu aan de wereld tonen dat ze effectief de beslissing kunnen nemen die de beste is voor het Verenigd Koninkrijk. Maar gezien het gebrek aan leiders zal dit nog wat op zich laten wachten, met alle gevolgen van dien.