Zijn ze nu baas in eigen land? - Hendrik Vos

Iedereen wist dat het kon gebeuren. En toch dacht haast iedereen dat het niet zou gebeuren. De beurzen kleurden gisteren nog vrolijk groen. De peilingen waren weliswaar nipt, maar de Britten zouden toch niet in het ongewisse springen?
opinie
Opinie

Hendrik Vos en Rob Heirbaut schrijven om de twee weken beurtelings een opinietekst, respectievelijk analysetekst, over Europese politiek. Vos is hoogleraar aan de Universiteit Gent, waar hij directeur is van het Centrum voor EU-studies. Heirbaut is VRT-journalist, gespecialiseerd in de EU.

Het remain-kamp toonde de voorbije maanden met studies, rapporten, verslagen en nota’s aan dat het Verenigd Koninkrijk zal bloeden bij een vertrek uit de Europese Unie. Banen zullen verloren gaan, investeringen zullen uitblijven, het bbp zal krimpen, de groei zal uitblijven.

De feitelijke cijfers liepen ver uiteen, maar haast iedereen ging uit van groot verlies: vele, vele miljarden, zelfs in optimistische schattingen.

Te veel nullen

Maar als de bedragen te veel nullen tellen, worden mensen er klaarblijkelijk immuun voor. Dan voelen ze zich figuranten in een aflevering van kabouter Wesley: wie honderd miljoen miljard dreigt te verliezen, kan het niet meer vatten, of gelooft het niet.

Dan neemt het buikgevoel het over. Als dat gebeurt in een land waar de Europese Unie al zo lang met diep wantrouwen wordt bekeken, wordt het gevaarlijk. Europabashen doet men niet straffeloos – ooit komt de afrekening.

De voorbije decennia was er geen enkele Britse premier die met enthousiasme over Europese samenwerking sprak. De Britten profiteerden van de ene markt en achter de schermen werkten ze soms zelfs constructief mee aan de uitbouw van de Unie.

Maar als de camera’s draaiden, eisten ze hun geld terug, hekelden ze de bemoeizucht en de regeldrift, en vochten ze voor de ene na de andere uitzonderingspositie. En nu vertrekken ze dus, na ruim veertig jaar, uit de Europese Unie.

Artikel vijftig

Het was lange tijd onmogelijk om uit de Europese Unie te stappen. Pas in 2009 werd aan het Verdrag een artikel toegevoegd, artikel vijftig. Dat maakt het officieel mogelijk om de Unie te verlaten. Het artikel telt slechts een paar zinnen en is uiteraard nog nooit gebruikt. Dus dit wordt improviseren, maar het artikel biedt toch een beetje houvast.

De scheiding zal in onderlinge toestemming moeten gebeuren. Er moet bijgevolg onderhandeld worden over de ontrafeling van de bestaande afspraken. In principe kunnen die gesprekken twee jaar duren, maar een verlenging is mogelijk. Sommigen spreken al over zeven jaar.

Een band van veertig jaar uit elkaar halen, dat vraagt tijd. Er moet gesproken worden over handel, uiteraard. Onder welke voorwaarden gaan Britse producten nog op de Europese markt komen? En omgekeerd? Komen er tarieven, barrières of andere obstakels? Wat met het Erasmusprogramma? De landbouwsubsidies? Visserijafspraken? De steunmaatregelen aan achtergestelde gebieden? Wat met de Britten in het Europees Parlement? En de Europese ambtenaren met Britse nationaliteit?

Duizenden kwesties en deelkwesties moeten nu geregeld worden en dat gebeurt niet op een paar dagen tijd.

De kans is reëel dat er uiteindelijk beslist wordt om veel bij het oude te laten: de Britten blijven deel uitmaken van de Europese markt, maar moeten alle regels blijven overnemen. Ze blijven deelnemen aan allerlei programma’s, en zullen er een factuur voor krijgen.

Ze krijgen vrij verkeer van goederen, maar zullen dan ook vrij verkeer van personen moeten aanvaarden en toestaan dat andere Europeanen nog steeds in Groot-Brittannië komen werken.

In dat geval zal binnen enkele jaren blijken dat er niet eens zo gek veel verandert. Voor hun economisch overleven, blijven de Britten aangewezen op Europa. Baas worden over eigen eiland, dat zal veel moeilijker zijn dan ze daar denken.

Politieke energie

Maar intussen gaan diplomaten en politici zich te pletter vergaderen. Er zullen blauwdrukken worden gemaakt en scenario’s worden opgesteld. Het zal maanden duren, en wellicht jaren. Er zal bijzonder veel politieke energie kruipen in het afwikkelen van de brexit. En politieke energie is helaas een eindig goed.

Het is bitter om vast te stellen dat er bijgevolg minder energie zal overschieten om te investeren in de echte problemen van vandaag. Dat zijn kwesties die geen grenzen kennen: terrorisme, vluchtelingen, klimaatverandering, grootschalige belastingontwijking. Uitgerekend deze thema’s moeten nu op het Europese niveau worden aangepakt. Maar zal daar nu nog tijd voor overschieten?

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen