Na polarisatie tijd voor dialoog? - Didier Pollefeyt

Didier Pollefeyt is vicerector Onderwijs KU Leuven en medebedenker van de katholieke dialoogschool, die Lieven Boeve van het katholiek onderwijs naar voren heeft geschoven.

Het monologale katholieke antwoord van weleer (de katholieke school van, voor en door katholieken) bestaat niet meer, werkt niet meer en is ook niet wenselijk: de katholieke scholen zijn de facto reeds scholen waarin de dialoog rond diversiteit plaats vindt en een terugkeer naar zieltjeswinnerij zou nog veel meer maatschappelijk protest uitlokken dan de actuele controverse rond de ‘dialoog’.

Het pluralistische model (waarin alle levensbeschouwingen gelijk zijn) wordt al door het gemeenschapsonderwijs nagestreefd. Men kan daarbij vaststellen dat het Go! en haar identiteitsconcept van neutraliteit evenmin zonder problemen is. Het Go! wil verwelkomend zijn maar heeft het zelf moeilijk om bijvoorbeeld het hoofddoekendebat te beslechten. Als het Go! al vond te moeten spreken in deze discussie, waarom dan niet aangeven dat zij op een andere manier met vallen en opstaan ook aan het zoeken en worstelen is om vanuit de eigen bronnen diversiteit te verwelkomen?

De dialoogschool poogt vanuit een uitdrukkelijk christelijke geloofsovertuiging een open identiteitsbegrip te ontwikkelen: opkomen voor mijn eigen identiteit hoeft de identiteit van de andere niet per se in de weg te staan. Dat is toch iets dat bijvoorbeeld ook elke (niet-extremistische) Vlaams-nationalist kan begrijpen wanneer hij identiteit met weloverwogen gastvrijheid combineert? En is het niet precies dat soort open identiteit die eigenlijk iedereen, ook moslims, te leren hebben na Parijs, Brussel en Zaventem? Is het ook niet de wens van de N-VA dat de islam in Vlaanderen in die richting evolueert? Is de katholieke dialoogschool daarom geen opportuniteit om in dialoog opnieuw de diepste bronnen van ons samenleven te ontdekken en te expliciteren?

Het is jammer dat in de oorspronkelijke berichtgeving over de katholieke dialoogschool de aandacht voor de islam zo eenzijdig werd uitvergroot. De verhouding tot de islam is natuurlijk slechts één aspect van diversiteit. Zij zet de zaak weliswaar op scherp maar doet uit het oog verliezen dat die diversiteit nog veel complexer is: binnen-katholieke diversiteit, andere christelijke denominaties, post-katholieken, andere religieuze geloofsovertuigingen, ongebonden zinzoekers, agnostici, humanisten, atheïsten, enzovoort.

Natuurlijk speelt dit hele verhaal zich af tegen de achtergrond van de discussie over de laïcité. Hier komen we tot de echte agenda van een bepaald soort islamiserende framing van het begrip katholieke dialoogschool en het meningsverschil dat het uitlokte tussen KathOndVla en de NVA. Het opent immers de weg naar een volledig bannen van culturele en levensbeschouwelijke identiteit uit de publieke sfeer en de realisatie van de multiculturele samenleving aangestuurd door een zogenaamd neutrale staat. Een rode lap dus die vervolgens een rode loper kan worden om de zogenaamde ‘ideologie van de neutraliteit’ uit te rollen. De NVA moet nadenken of dit is wat zij, en met name het katholieke deel van haar achterban, wil. Het laïcitémodel is immers een model dat uit Frankrijk komt en op dit moment vooral in Franstalig België populair is. Het is niet Vlaams (er is zelfs geen Nederlandse term voor) en moeilijk in overeenstemming te brengen met de nadruk op sterke identiteiten op het publieke forum.

Hoe valt anders de (gezien de eenzijdige islamiserende framing) begrijpelijke vraag van de NVA naar de ziel van het katholiek onderwijs te verstaan? Gaat de N-VA verder mee in de vanuit links aangevuurde polarisatie die niet de islam in het gedrang brengt maar wel een katholiek project dat probeert de islam inhoudelijk in gesprek te brengen met onze westerse waarden? Of wil men dit katholiek project kopje onder duwen om alleen nog neutraal onderwijs over te houden dat riskeert om de islam nog verder naar de marge van de samenleving te verwijzen om het daar te laten radicaliseren? En naar welke scholen gaan ouders die gevoelig zijn voor bepaalde vormen van identiteit hun kinderen dan sturen?

Ook de kerk en de katholieke scholen dienen zich de vraag te stellen hoe te vermijden om in deze mediagevoelige polarisatie meegesleurd te worden en hoe ze de dynamiek van de katholieke dialoogschool die reeds volop bezig is, in alle rust en in de diepte, in de eigen context en met de steun van KathOndVla, verder te zetten. De katholieke dialoogschool is een verbindend project voor de toekomst van onze samenleving, gedreven vanuit het christelijk verhaal, waarin niemand zich hoeft te verstoppen in neutraliteit en waarin elkeen zichzelf mag zijn - zolang en alleen maar voor zover dit gepaard gaat met respect voor de andere, en vanuit christelijk perspectief, in naam van een werkelijkheid die altijd groter is dan onszelf.