De gevaren van nationalisme en religieus fanatisme- Luckas Vander Taelen

Wat leidt tot radicalisme? Misschien is er een sterke band tussen onze angst om te tonen dat we fiere Belgen zijn en de moeilijke zoektocht van islamjongeren naar hun identiteit. Een verband dus tussen nationalisme en religieus extremisme.
opinie
Opinie

Luckas Vander Taelen is gewezen parlementslid voor Groen, muzikant en freelance journalist.

 

De identiteit van een individu is een ingewikkelde cocktail van vele elementen. Een mens kan heel veel dingen tegelijk zijn. Wie in Brussel woont bijvoorbeeld, kan zich tegelijk een inwoner van deze stad voelen maar ook ook Vlaming of Franstalige Belg of geen van beide, al of niet Europeaan en er nog een religieuze aanhorigheid en vele andere overtuigingen en voorkeuren op na houden. Die veelzijdige vermenging maakt wie je bent, hoe je in het leven staat.

Niets fout dus met het aanvaarden van het idee dat iedereen er een hoogst eigen identiteit op na houdt en dat dit debat erover zo levendig is, zegt de Frans-Libanese auteur Amin Maalouf. De vermenging van vele identitaire elementen maakt ons juist tot wat we zijn. 

"Moorddadige identiteit"

Maar wat Maaloufs denken over identiteit zo interessant maakt, is zijn overtuiging dat als één van de ingrediënten alle andere gaat overheersen, er een "moorddadige identiteit" kan ontstaat.

Als iemand bijvoorbeeld zijn identiteit verengt tot de streek waar hij geboren is en woont, dan kan zijn identiteit xenofobe en nationalistische trekjes krijgen.

En als iemand zijn godsdienstige overtuiging als het allerbelangrijkste element van zijn identiteit gaat aanvoelen, dan dreigt het gevaar van religieus fanatisme.

Ik hoorde Maalouf vorige week in een uur lang interview op "La Première", de Franstalige tegenhanger van Radio 1. Hij heeft net een nieuw boek uit, naar aanleiding van zijn intrede in de prestigieuze Académie Française. Maalouf weet waarover hij het heeft, als hij spreekt over de gevaren van nationalisme en religieus fanatisme. Hij is afkomstig uit Libanon, een land dat nog steeds in een staat van uiterst labiel evenwicht verkeert, na een jarenlange burgeroorlog.

Maalouf ziet een identiteitscrisis bij jongeren van allochtone afkomst, die zich niet thuis voelen in het land waar ze opgroeien. Het gevaar bestaat dat ze hun heil zoeken bij het religieus fanatisme om hun identitaire leegte in te vullen. Het is zo dat de "moorddadige identiteit" ontstaat.

Te weinig Belg-gevoel?

Dat lijkt sterk op wat er hier de laatste jaren gebeurd is. En dat misschien een verklaring biedt voor het onrustwekkend feit dat geen land meer Syriëstrijders heeft zien vertrekken dan België en dat Brussel de ideale biotoop voor een terroristisch netwerk bleek.

Belgen hebben er nooit een sterke identiteit opna gehouden. Sterker nog: het ontbreken ervan werd als een te cultiveren Belgische karakteristiek beschouwd. Elke vorm van chauvinisme was de Belg vreemd en het was de bon ton om daar fier op te zijn.

De geschiedenis en de ingewikkelde structuur van ons land hebben daar alles mee te maken. Niemand in dit land die eraan zou denken scholieren 's morgens de vlag te laten groeten, zoals dat wel in Amerikaanse scholen wil gebeuren. Er zou meteen een discussie ontstaan welke vlag dat dan wel zou moeten zijn...

Maar we mogen dan wel steeds die afwezigheid van een karikaturaal chauvinisme gekoesterd hebben, misschien hebben we de minder positieve collaterale gevolgen ervan te weinig ingeschat voor jongeren die wanhopig op zoek zijn naar een identiteit.

Vertellen wat de waarden zijn

Maalouf stelt dat identificatie met het land waar jonge mensen opgroeien uiterst belangrijk is. Als ze dat niet doen, valt een deel van hun identiteit weg.

Misschien hebben we dat in België onderschat en jongeren met een allochtone achtergrond te weinig gestimuleerd om het met hen te hebben over de geschiedenis van dit land, over de arbeidersstrijd en het ontstaan van de sociale zekerheid, over hoe vrouwen zich emancipeerden, hoe Kerk en Staat elk hun eigen plaats kregen.

Jongeren hebben behoefte om gekaderd te worden en wij moeten er geen problemen mee hebben om hen te vertellen dat we allemaal fier mogen zijn op wat we in dit land bereikt hebben en de kansen die het aan alle burgers biedt. Cultuurrelativisme zorgde er te vaak voor dat we het hier niet over durfden hebben...

Recht op identificatie

Iedereen heeft recht op identificatie met een land, stelt Maalouf. Het maakt dat immigranten in de Verenigde Staten fier zijn op het land dat hen verwelkomd heeft. Enkel als je mensen duidelijk maakt wat een land hen te bieden heeft, zoals onderwijs of ziekenzorg, een democratische politieke structuur of vrije meningsuiting kan je verwachten dat respect ontstaat en deel gaat uitmaken van een identiteit. En op dat moment kan je aan burgers ook duidelijk maken dat bij die rechten ook plichten horen.

Is het een verkeerd begrepen typisch Belgische bescheidenheid die ervoor gezorgd heeft dat we het zo moeilijk vinden om het in ons onderwijs te hebben over de geschiedenis van dit land en jongeren bewust te maken van de kansen die ze in dit land krijgen?

En dat we het zo moeilijk gezegd krijgen dat het hier goed leven is, in vergelijking met heel veel andere landen? Misschien moeten we dat dringend gaan doen. En kunnen we zo vermijden dat het religieus fundamentalisme het enige antwoord is voor jongeren op zoek naar hun identiteit...

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen