Laat ons schenken en niet opeisen - Johan Braeckman

Terroristen eisen bomaanslagen op. Laat ons ook opeisen, maar dan al het mooie, goede en slimme dat we als mensheid voortbrengen. Of nog beter, laat ons dat allemaal schenken aan elkaar.
opinie
Opinie

Johan Braeckman is filosoof aan de Universiteit Gent. Hij publiceert over wijsbegeerte, bio-ethiek, toegepaste ethiek, milieufilosofie en culturele aspecten van de wetenschappen.

Aanslagen worden altijd "opgeëist". IS eiste vorige week de bomaanslagen op in Brussel en Irak, de taliban die in Pakistan. Ware het niet zo gruwelijk, er zat humor in. Alsof het nodig is om aanslagen op te eisen. Alsof iemand anders de pluim van een massamoord op de hoed zou willen steken. "Laten we snel die aanslag opeisen, of iemand anders gaat met de eer lopen", zoiets. Het is maar een van de vele absurditeiten verbonden aan terreur.

Niettemin geldt hier ook het woord van Polonius over Hamlet: "Al is dit waanzin, toch zit er een methode in." De precieze doelstelling van de methode is evenwel vaak minder duidelijk. De geschiedenis van terreur wijst uit dat aanslagen bedoeld om zieltjes te winnen voor het gedachtegoed van de terreurbeweging, steevast spectaculair falen.

Als marketingstrategie is terrorisme een hopeloze mislukking. De aanslagen van de CCC maakten de Belgen echt niet minder kapitalistisch en behalve een uiterst kleine minderheid laten moslims zich niet verleiden door de bommen van IS om naar het zogenaamde kalifaat te trekken.

Onze verwezenlijkingen

Een repressief optreden tegen terroristen is uiteraard noodzakelijk. Maar de echte frontlinie situeert zich in ideeën, mens- en wereldbeelden, ideologie, wetenschap en religie. Als het waar is dat de aanslagen er vooral op gericht zijn om onze waarden te ondermijnen, om ons angst aan te jagen, om de democratische instellingen onderuit te halen, dan moeten we net datgene wat ons waardevol en dierbaar is, inzetten tegen de ideologische waanzin van IS en aanverwante doodsaanbidders.

Laat ons even meestappen in hun logica en terminologie en onze verwezenlijkingen "opeisen". We eisen de democratie op, die een onvergelijkbaar betere levenskwaliteit creëert voor haar inwoners, moslims en andere minderheden inbegrepen, dan de fascistoïde dictatuur die IS voorstaat.

Laat ons de twijfel en verwondering opeisen, eigen aan filosofie en wetenschap. De verstikkende dogmatiek, die absolute zekerheid oplevert over een paradijselijk leven na de martelaarsdood, laten we over aan de religieuze fanatici.

We eisen de kunsten op, alles wat ontroert en inspireert, van architectuur tot muziek, literatuur, poëzie en schilderkunst. Willen anderen zweren bij één en slechts één boek, dan is dat hun keuze. Als zij elke vorm van schoonheid die hen niet bevalt willen verbranden, te lijf gaan met drilboren of met dynamiet bestoken, dan laten we hen dat op het promolijstje van hun levenswijze zetten.

Graag eis ik ook de prachtige en verbluffende inzichten op over de kosmos en de natuur die we te danken hebben aan Galilei, Newton, Darwin, Einstein en vele duizenden andere onbevangen geesten. Het irrationalisme eigen aan de aanhangers van IS, hun verwerping van fundamentele wetenschappelijke verworvenheden: het is hen volkomen gegund.

Steunen op de schouders van voorgangers

Natuurlijk eisen we ook de ontelbare altruïstische handelingen op die miljarden mensen dagelijks verrichten. De manier van leven die IS bestrijdt met bommen, haalt duidelijk het beste naar boven uit de menselijke natuur. Reeds onmiddellijk na de aanslagen wint bij velen empathie het van paniek. Slachtoffers helpen anderen die er erger aan toe zijn, vrijwilligers bieden zich aan om hulp te bieden, aan oproepen om bloed te doneren geven velen onmiddellijk gevolg.

Het altruïsme en de empathie overstijgt de enge clanmoraliteit, zonder dat ook maar iemand daar hoeft over na te denken. IS plaatst hiertegenover een extreme vorm van groepsegoïsme, die elke vorm van positief sociaal gedrag naar buitenstaanders toe radicaal afwijst.

Die houding wakkert het dehumaniseren van alle zogenaamde ongelovigen aan, met inbegrip van moslims die niet rechtlijnig in de leer zijn, wat moorden, martelen en verkrachten zo makkelijk tot de handelsmerken van IS maakt. Willen zij dat claimen, alsof het goede punten op hun conto zijn, dan moeten ze dat zeker doen.

Laten we ook de universele verklaring van de rechten van de mens opeisen, evenals de afschaffing van de slavernij, het bestrijden van racisme, de erkenning van vrouwen-, kinder- en homorechten en zelfs de ontwikkeling van dierenrechten. IS ziet dit alles als ontsporingen, degradeert vrouwen tot baarmoeders, gooit homo’s te pletter en kweekt kinderen op tot kanonnenvlees. Is er iemand jaloers op dat ze hiermee uitpakken alsof het ware heldendaden zijn?

Laat ons alles wat eigen is aan het humanisme opeisen, om het even of het voortkomt uit het vrijzinnig, christelijk, joods, islamitisch, hindoeïstisch, boeddhistisch of uit andere varianten van humanistisch denken, zolang het maar helpt om lelijkheid, duisternis, domheid, onwetendheid, ontmenselijking, onderdrukking, dood en verderf te bestrijden en te verdrijven.

Het is ons eerder al gelukt, recent nog met het fascisme, nazisme en stalinisme. We staan op de schouders van diegenen die dit gevecht eerder succesvol voerden, waardoor het steeds makkelijker gaat.

Schenken versus opeisen

Laten we wel wezen, we hoeven niks meer op te eisen; ook dat lelijke woord mogen ze hebben en houden. Ik leerde het woord als kind al kennen als sinister en onbetrouwbaar, toen ik soms in de Opgeëistenlaan in Gent terecht kwam.

We eisen geen schoonheid, humor, altruïsme, empathie, redelijkheid, mensenrechten, verwondering en tolerantie op. Het vloeit allemaal vanzelf voort uit de geesten en harten van de overweldigende meerderheid van de mensheid. Veeleer dan iets te moeten opeisen, delen en schenken we het met en aan elkaar.

Ik ben er redelijk gerust in: ons merk staat sterk. We kunnen de competitie aan.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen