En nu? Wat denken of doen? - Gie Goris

Wat nu? IS eist de aanslagen op, maar zeker is dat nog niet. Wat willen die terroristen? Veel vragen, weinig antwoorden. We kunnen wel al nadenken over hoe we best reageren op dit drama. De hoofdredacteur van Mo* geeft een voorzet.
opinie
Gie Goris
Gie Goris is hoofdredacteur van het "wereldmagazine" Mo*. Hij volgt onder meer het terrorisme.

Schok. Dat is wat ik voel terwijl de loeiende sirenes al een hele morgen langsrijden in Brussel. Met verstomming geslagen. En het zou een hele geruststelling zijn als hetzelfde van iedereen gezegd kon worden. Maar de verleiding – of de voorafgaande polarisering – is blijkbaar te groot.

En dus lees ik op Twitter en Facebook veel te veel meningen die ronduit schadelijk zijn. Veralgemenend. Oproepen tot uitsluiting, uitzuivering, politiestaat, wat al niet. Anderen kunnen hun Schadenfreude blijkbaar moeilijk onderdrukken.

Het is als een whiplash na een aanrijding: eerst knal je met je borst vol tegen je stuur, daarna zwiep je terug naar achter. Tweemaal gekraakt.

Gisteren gebruikte ik in een opiniestuk het Oezbeekse spreekwoord "Eén man bouwt een brug en duizend mensen steken die over." Wat Brussel vandaag meemaakt, dreigt alle gebouwde en in aanbouw zijnde bruggen op te blazen. Dat is wellicht ook echt de bedoeling.

Die “wellicht” slaat alleen op het feit dat ik niet in het hoofd, laat staan het hart van de terroristen kan kijken. Maar uit alles blijkt wat ze willen. Ze voeren geen oorlog, maar zaaien terreur. Angst. Achterdocht (neem ik straks –als het openbaar vervoer weer zal rijden- toch de metro naar het station? Wat zit er in die grote koffer? Waarom kijkt die man zo rond?). Tweespalt. Woede, en woede die gecombineerd wordt met angst en achterdocht wordt haat.

De terroristen weten hoe ze een dodelijke cocktail moeten maken. De samenleving weet niet hoe ze daarop moet reageren. Wie vandaag roept om een harde hand die anderen moet slaan, schreeuwt vooral zijn onmacht uit. Zijn onvermogen om onmenselijk geweld te bevatten, maar ook zijn onbegrip voor het bestaan van dit geweld.

Dat onvermogen en dat onbegrip delen we vandaag. De haat die daar bij sommigen mee gepaard gaat, is in het beste geval machteloze betrokkenheid bij slachtoffers, in het slechtste geval is het naakte politieke recuperatie.

We hebben bruggen nodig en samenhorigheid. We moeten iedereen in de armen sluiten die zich verzet tegen brutaal of ander politiek geweld. We hebben iedereen nodig.

Gisteren ging het nog over huiszoekingen en arrestaties, en over de vraag wat er gedaan kan worden om gewelddadige radicalisering te vermijden én te bestrijden. Vandaag gaat het om tientallen doden en gewonden, een opgeblazen metrostel, een vernietigde luchthavenhal.

Een stad die volledig stilgelegd wordt, een land waar iedereen binnen moet blijven. Het is dan ook volkomen begrijpelijk dat de urgentie vandaag voorgaat op nuance, maar het is niet goed dat de wig die in de samenleving gebombardeerd werd door burgers vaster en dieper gedreven wordt.

Veiligheid

Er moet dringend een effectief antwoord komen op gewelddadige radicalisering. Dat is werk waaraan al langer gewerkt wordt en dat versneld en verbeterd voortgezet moet worden als de gewonden verzorgd, de imminente dreiging afgewend, de doden begraven, de brokken geruimd zijn. Als we het gescheurde kleed afleggen, het verdriet toelaten en erkennen, de woede weten te richten en de schade overzien.

Het werk dat voor ons ligt, is verscheiden, maar iedereen moet mee aan de slag. De opdrachten noemen, is vandaag makkelijker dan ze morgen uitvoeren, maar het is belangrijk dat er meteen voldoende maatschappelijke consensus gezocht wordt opdat de reacties zouden verbinden in plaats van verdelen.

De overheden moeten nu op de eerste plaats een effectieve veiligheid garanderen, en ik begrijp dat daarvoor veel middelen ingezet worden.

Toekomst

Diezelfde overheden moeten ook investeren in de samenleving die ze moeten beveiligen: investeren in vertrouwen, in toekomstperspectieven, in ontmoetingsruimte, in democratisch debat, in het geloof dat elke oproep om “onze waarden” te verdedigen ook letterlijk iedereen geldt.

Wat al onze premiers en minister-presidenten de volgende dagen moeten doen, is hun rug rechten en spreken zoals de Noorse premier Stoltenberg deed na de aanslagen door Anders Breivik in 2012: "Wij zijn geschokt door wat gebeurd is, maar we zullen onze waarden niet opgeven. Ons antwoord is meer democratie, meer openheid en meer menselijkheid. Wij zullen haat beantwoorden met liefde."

De terreur mikt op de eerste plaats op burgers, maar zij zijn niet enkel de eerste slachtoffers, ze kunnen ook de eerste actoren worden. De noodzakelijke eenheid sluit meningsverschillen in, niet uit. Want de krachtige samenleving die nodig is en verdedigd moet worden, is een democratische, pluralistische en superdiverse samenleving.

Als het nog te begrijpen is dat er vandaag lelijke vooroordelen klinken uit de scheuren die de aanslagen maken in het maatschappelijke weefsel, dan moeten morgen mensen van alle gezindten op zoek gaan naar manieren om daaraan te verhelpen. We hebben behoefte aan nieuwe stellingen – ijzerwerk, bamboe, timmer en touw – waarmee de opgeblazen bruggen hersteld kunnen worden, en waarmee een beter samenleven aangevat wordt.

De woorden die nu in vitriool gedrenkt worden en via de nog functionerende sociale media rondgezonden worden, moeten worden uitgewassen en schoongemaakt, want woede kan heel zuiver zijn, verdriet helend, strijdvaardigheid noodzakelijk.

Op het zegel van de Verenigde Staten staat E Unum Pluribus: eenheid vanuit verscheidenheid. Daaraan heeft België en de hele wereld nood. De lijfspreuk van België is eendracht maakt macht. Laten we die macht opbouwen en inzetten om de wereld voor iedereen zowel veilig als rechtvaardig te maken. Want wie op één been probeert te springen, geraakt nooit over de kloof die nu geslagen is.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen