Iran is niet "hervormd"- Darya Safai

Darya Safai (°1975) belandde na de studentenprotesten van 1999 in Iran in de gevangenis, kwam op borgtocht vrij en vluchtte naar België.  Ze richtte de actiegroep Let Iranian women enter their stadiums op. Eind vorig jaar verscheen haar biografie Lopen tegen de wind.

Op 26 februari vonden in Iran twee verkiezingen plaats, voor het 'gewone' parlement (vier jaar) en voor de ‘Raad van Experts voor leiderschap’ (acht jaar). Die 'experts' zijn in feite 88 geestelijken die bepalen wie de opperste leider wordt voor het leven. In de Islamitische Republiek Iran oefent hij en niet de president het hoogste gezag uit.

Zoals altijd moesten de kandidaten voor deze Raad van Experts goedgekeurd worden door de Raad van Hoeders, een comité van twaalf geestelijken die direct of indirect benoemd zijn door de opperste leider. De Raad aanvaardt uiteraard enkel kandidaten die het gezag van de leider erkennen. Oppositiegroepen kunnen geen kandidaten naar voor schuiven.

Diversiteit heeft het politieke landschap nooit gekend. Voor deze verkiezingen keurde de Raad van Hoeders zelfs de meerderheid van 'middelmatige' islamisten af, ook wel de 'reformisten' of aanhangers van de regering Rouhani genoemd. Uiteindelijk bleven er voor de 88 plaatsen 159 goedgekeurde kandidaten over.

Er werden zelfs in bepaalde regio’s zoveel kandidaten afgekeurd door de Raad van Hoeders dat er maar 1 kandidaat overbleef die dan automatisch een zetel kreeg in de Raad van Experts. Je kan hier toch niet van een verkiezing spreken.

De verkiezingen voor de Raad van Experts waren dit jaar belangrijker dan de gewone parlementsverkiezingen. In het licht van de leeftijd (en mogelijke ziekte) van de opperste leider, ayatollah Khamenei, is de kans groot dat dit bijzondere parlement de volgende leider van de Islamitische Republiek van Iran kiest. Daarom heeft de Raad van Hoeders (bij monde van voorzitter Janati) bijna alle moellahs afgekeurd die de hoogste gezagsdrager niet honderd procent steunde, of die gewoon minder betrouwbaar waren.

Daar hoorde ook Hassan Khomeini bij, de kleinzoon van ayatollah Khomeini, leider en oprichter van de Islamitische Republiek van Iran. Hij had zijn kandidatuur nochtans gesteld op aanraden van ayatollah Rafsanjani, die in het westen beschouwd wordt als de leider van de 'middelmatige' islamisten.

Khomeini hoopte Khamenei te kunnen opvolgen maar zag zijn plannen dus gedwarsboomd, evenals Rafsanjani, die duidelijk aan invloed en gezag heeft verloren.

Tegelijk is Rafsanjani een van de belangrijkste bondgenoten van Hassan Rouhani, de huidige verkozen president. Samen dienden ze een alternatieve lijst in voor Teheran, zoals de 'reformisten' ook in andere steden hun kans waagden met wel goedgekeurde kandidaten. (Waarbij ik de woorden middelmatig en reformisten bewust tussen aanhalingstekens zet.)

Op de lijst van Rafsanjani en Rouhani, ‘Reformisten’, stonden zestien namen. Onder hen drie voormalige ministers van de geheime dienst. Reyshahri, minister onder president Rafsanjani, heeft duizenden politieke gevangenen laten executeren. Onder zijn bewind zijn in de zomer van 1988 meer dan 4000 politieke gevangen terechtgesteld.

Dorri-Najafabadi was minister van de geheime dienst in de tijd van Khatami. Hij gaf ooit het bevel om alle andersdenkenden, schrijvers, dichters en intellectuelen te vermoorden. In de herfst van 1998 leidde dat tot de brute moord op acht mensen in de straten van Teheran, zonder dat daarvoor ooit iemand ter verantwoording werd geroepen. Mehrdad Alikhani, een van de veiligheidsmensen uit die periode, zou later toegeven dat Dorri Najafabadi het plan had opgevat om de belangrijkste schrijvers en intellectuelen samen te brengen en vervolgens met een bom te elimineren.

De derde man op de lijst van de Teheraanse reformisten was de huidige minister van de geheime dienst.

Ook de fundementalisten dienden uiteraard een lijst in in de hoofdstad, met onder andere Mohammad Yazdi, de huidige president van de Raad van Experts.

Verbazend is wel dat de twee lijsten voor de helft gemeenschappelijk waren, en dat de namen van de voormalige ministers van de geheime dienst voorkwamen op beide lijsten.

In Teheran hebben 'reformisten' de verkiezingen gewonnen maar in de andere steden zegevierden de fundamentalisten, die in het parlement van experts voor leiderschap dan ook veel beter vertegenwoordigd zijn, met meer dan 80 procent.

Een van de verkozen is Tabatabai-Nejad, de imam van het vrijdaggebed in de grote stad Isfahan. Hij eiste een tweetal jaar geleden in een van zijn preken dat vrouwen die hun hijab niet correct dragen met geweld tot de orde moeten geroepen worden. Na die barbaarse uitspraak zijn een aantal vrouwen het slachtoffer geworden van een zuuraanval, enkele zijn blind geworden.

In de sociale media wezen alle vingers naar Tabatabai-Nejad, de grote haatverspreider tegen vrouwen. Ook hij stond op beide lijsten en is nu voor acht jaar benoemd als 'expert voor het leiderschap'.

Een andere gemeenschappelijke en verkozen kandidaat is Razini, uit de stad Hamedan, een shariarechter. Hij veroordeelde twee jaar geleden Soheil Aarabi omdat die de profeet beledigd had.

In het 'gewone' parlement zijn de verkiezingen gelijkaardig verlopen. De tweede kandidaat op de lijst van 'hervormers' was Ali Motahari, een man die de regering van Ahmadinejad voortdurend bekritiseerde omdat de kledingregels voor vrouwen niet voldoende werden gehandhaafd. Om die reden wilde hij ook strakke broeken voor vrouwen verbieden.

Uiteindelijk blijkt het enige principiële verschil tussen de 'reformisten' en de fundamentalisten hun visie op het nucleaire akkoord te zijn. De hervormers willen meer wisselwerking met het westen. Voor de rest werd de kandidatuur van de meeste 'reformisten' bij voorbaat afgekeurd door de raad van de Hoeders en deden aan de verkiezingen vooral tweederangskandidaten mee.

In Teheran hebben de 'reformisten' weliswaar veel zetels gewonnen maar in alle andere steden is er weinig of niets veranderd, daar hebben ze één derde van alle zetels.

Volgens het ministerie van binnenlandse zaken is dit jaar ongeveer 60 % van de Iraanse bevolking (45% in Teheran) gaan stemmen. Stemmen is niet verplicht maar veel mensen doen het best wel, als ze in de toekomst geen problemen willen krijgen. Ze willen misschien ooit voor de regering werken of studeren aan de universiteit en dat is dan ook de enige reden dat ze hun stem uitbrengen.

De uitslag leert ons dus dat bijna helft van de bevolking tegen het regime gekant is, en ook geen schrik heeft om dat te tonen door niet gaan stemmen.