"Dagen zonder Vlees" is ook goed voor de boeren - Loes Neven

Loes Neven is stafmedewerker gezonde voeding bij het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ). Deze overheidsinstelling moet ons advies geven over gezonde voedingsmiddelen (zoals hoeveel gram vlees, vis, eieren en vervangproducten je dagelijks mag eten). Dit wordt geconcretiseerd in  onder meer de actieve voedingsdriehoek.

Woensdag startte "Dagen Zonder Vlees", een bewustwordingscampagne die oproept om gedurende de vasten minder vlees te eten. Minder, zo staat het letterlijk op de website. Want het doel van de campagne is dat we met zijn allen bewuster gaan eten, en niet om van elke Vlaming een vegetariër te maken. En toch kwam er de voorbije dagen kritiek op de campagne, zij het vanuit een niet zo verwonderlijke hoek: de Boerenbond en het Algemeen Boerensyndicaat (ABS).

Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) vindt deze kritiek niet terecht en steunt de actie.

Dat onze voeding, en de vleesproductie op kop, een groter effect heeft op het klimaat dan tot nu toe gedacht staat nochtans buiten kijf. De FAO (voedselorganisatie van de Verenigde Naties) berekende dat nu al bijna 15% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen zijn oorsprong vindt in de veehouderij. Het ziet er ook niet naar uit dat dit op korte termijn zal verminderen, aangezien wereldwijd de vraag naar vlees stijgt. Sinds de recente klimaatconferentie in Parijs sijpelt deze kennis ook langzaamaan door bij het algemene publiek. Beleidsmakers kunnen er niet langer omheen.

Tussen wel en geen vlees eten ligt nog een wereld van verschil. Noch de campagne Dagen Zonder Vlees, noch het VIGeZ heeft als doel om van iedereen een vegetariër te maken. Zowel met als zonder vlees kan je er een gezond eetpatroon op na houden. In het eerste geval gaat het dan wel over een matige consumptie van niet meer dan 100 g per dag (bereid gewogen en vlees als broodbeleg inbegrepen). Daarbij is ook voldoende afwisseling tussen rood vlees, gevogelte en vis aan te raden en ook voor niet-vegetariërs is het een goed idee om regelmatig een vleesloze dag te houden.

Er zijn op dit moment geen recente cijfers beschikbaar die een goede inschatting maken van de vleesconsumptie in ons land. Het is daarvoor nog even wachten op de resultaten van de Voedselconsumptiepeiling die in opdracht van de federale overheid werd afgenomen.

De vorige editie van deze peiling dateert van 2004 en toen bedroeg de gemiddelde consumptie van eiwitrijke producten (vlees, vis en vervangproducten) zo’n 160 g, te veel dus. Cijfers van de federale overheidsdienst economie uit 2014 geven dalende consumptiecijfers ten gevolge van een dalende aankoopfrequentie. Het lijkt dus de goede kant op te gaan en we hopen dat dit binnenkort wordt bevestigd door de resultaten van de nieuwe consumptiepeiling.

Te veel vlees eten is niet gezond, dat weten we al langer. De recente berichtgeving van de WHO over het verband tussen kanker en overmatige consumptie van rood en bewerkt vlees heeft dit nog eens bevestigd.

De aanzienlijke bijdrage van veeteelt aan de opwarming van de aarde geeft nu nog een bijkomende reden om te minderen. Om het gedrag van de consument te veranderen moet deze in de eerste plaats zelf gemotiveerd zijn om er iets aan te doen. Het tegengaan van de opwarming van de aarde kan naast de gezondheidsvoordelen een extra motivatie zijn om het gedrag te veranderen en minder vlees te eten. Doe je het niet voor jezelf, doe het dan voor de planeet en voor al wie na jou op deze aarde zal rondlopen.

Het is een nieuwe trend aan het worden: de industrie die zich de slachtofferrol toe-eigent en steen en been klaagt wanneer overheid en ngo’s initiatieven nemen die de verkoop kunnen benadelen. Zo deden de frisdrankproducenten de onlangs ingevoerde taks op gesuikerde dranken nog af als ‘niet eerlijk’. Daarbij wordt ook vaak gespeeld op het sentiment van de gewone man (“ze gaan uw laatste plezier nog afpakken”) en de politici (“u gaat toch niet aan onze jobs en economie raken zeker”).

Negatieve reacties op initiatieven zoals Dagen zonder vlees dragen volgens VIGeZ niet bij tot een positief imago voor de boeren, waar organisaties als deze nochtans ook voor staan.

VIGeZ vraagt zich af waarom een campagne als deze niet wordt aangegrepen om constructief en toekomstgericht mee te denken. Hoe kan matige vleesconsumptie de boer ten goede komen? De consument is steeds bewuster bezig met wat hij eet en is in veel gevallen ook bereid om daar meer voor te betalen.

Laten we voor hetzelfde geld (dat uiteraard in de eerste plaats in de zak van de boer moet terechtkomen) minder, maar beter en lokaal geteeld vlees kopen. Laten we vlees terug de positie geven die het in de tijd van onze grootouders had: een luxeproduct, iets waar je zuinig mee moet zijn en waarbij je van elk stukje geniet. Respect voor het werk van de boer.

Dat respect zie je bijvoorbeeld niet terug in vlees dat aan dumpingprijzen wordt verkocht en waarmee supermarkten elkaar beconcurreren, of in waterige kippenfilets van amper 6 weken oude dieren. En laat daarnaast de mensen die er bewust voor kiezen om helemaal geen vlees te eten, om welke reden dan ook, in hun waarde.

We willen geen uitspraken doen over de voordelen voor de gezondheid en financiële haalbaarheid van minder intensieve veeteeltmethoden, daarover hebben we bij VIGeZ op dit moment weinig of geen kennis.

Maar dat het vlees van een koe of varken dat gras gegeten heeft en vrijuit heeft kunnen bewegen beter is dan dat van een dier dat zijn (korte) leven op stal doorbracht en gevoed is met wat dat het in de natuur niet zou eten of niet ter beschikking heeft is, is meer dan waarschijnlijk.

Je bent wat je eet, luidt het gezegde. De Amerikaanse journalist en activist voor goede voeding Michael Pollan vulde dit treffend aan als volgt: “You are what you eat… eats”.