Schat, waarom hou je van mij? - Lode Lauwaert

Lode Lauwaert werkt als postdoctaal onderzoeker aan het Hoger Instituut voor Wijsbegeerte (KU Leuven). Hij interesseert zich als filosoof voor de rariteiten van de mens. Zo schreef hij een boek over markies de Sade, publiceert hij eind dit jaar bij Polis een boek over geweld, en verricht hij ook onderzoek naar zelfmoordterrorisme. Een andere rariteit is dus liefde

Zoals ieder jaar zullen ook nu veel geliefden op Valentijn wel wat uitgebreider koken, elkaar een cadeau geven of een fles kraken. Liefde is daarvoor de reden. In het licht van het wetenschappelijke onderzoek naar liefde zou je denken dat liefde zelf ook redenen heeft. Het is namelijk bekend dat liefde goed is voor de verspreiding van de genen. Verder hebben psychologen ons geleerd dat wij van die ander houden omdat we daarin de trekken van onze eerste zorgverstrekkers herkennen.

Wie zulke zaken leest, is geneigd nu eindelijk de ultieme reden te kennen waarom wij liefhebben. Maar toch is dat een beetje misleidend. Die theorieën geven namelijk de oorzaken die liefde verklaren, terwijl oorzaken nog geen redenen zijn.

Neem bijvoorbeeld de wetenschappelijke bevinding dat mensen uit dezelfde klasse elkaar aantrekken. Dat verklaart wel liefde, maar is nog geen reden om iemand lief te hebben. Het is niet omdat wetenschappers bewijzen dat ik van mijn geliefde hou omdat ook zij tot de middenklasse behoort dat dit een reden is om van haar te houden.

Vergelijk het met te snel rijden na een avond wijn proeven (met je geliefde bijvoorbeeld): het te snel rijden wordt verklaard door een teveel aan alcohol, maar drank is geen reden om een snelheidsovertreding te begaan.

Normaal gezien geven wij totaal andere redenen om van de ander te houden: blonde haren, rode lippen, blauwe ogen, een tache de beauté, mooie lichaamsvormen. Daarnaast zijn ook niet-lichamelijke eigenschappen als humor en intelligentie een reden om lief en leed met de ander te delen. Maar hoe hard ik het ook meen wanneer ik tegen mijn geliefde zeg dat ik van haar hou omwille van haar blauwe ogen en rode lippen, bij nader inzien is ook dit eigenlijk geen reden.

Eigenschappen behoren immers nooit tot één persoon alleen. Mijn geliefde kan misschien wel bijzonder grappig zijn, maar dat geldt ook voor mijn poetsvrouw of tandarts. Je zou kunnen tegenwerpen dat mijn geliefde naast grappig ook mooi gevormd en intelligent is, en dat deze combinatie haar uniek maakt. Maar in dat geval volstaat het om Gobelijn te bellen met de vraag om in zijn laboratorium een vrouw met al die eigenschappen in elkaar te knutselen.

Het is erg onwaarschijnlijk dat je van die kwalitatief gelijke versie zal houden. Je zal integendeel geven om de vrouw die wel even grappig, mooi en intelligent is als de vrouw van de verstrooide professor uit Jommeke, maar met wie je verder ook ‘s ochtends de krant leest, ’s middags het huis opruimt en na het avondeten een partijtje schaak speelt.

Liefde is dus niet gegrond in redenen als mooie ogen of blonde haren. Het is eerder omgekeerd: de kleur van haar ogen vind ik de moeite omdat ik van mijn geliefde hou. In deze zin gelijkt houden van je geliefde als liefde voor je favoriete voetbalploeg, bijvoorbeeld AA Gent. Je supportert niet voor AA Gent omdat Boussoufa in die ploeg speelt. Neen, je geniet van de Marokkaanse winger omdat hij voor de voetbalploeg uit de Arteveldestad uitkomt.

Of neem het geloof in het bestaan van God. Wie gelooft, doet dat niet op basis van strenge Godsbewijzen (en stopt niet met geloven eens is bewezen dat God niet bestaat). Die bewijzen hebben integendeel enkel effect op wie reeds gelooft in het bestaan van God.

Dat liefde geen reden heeft, roept allicht wel wat weerstand op. Maar eigenlijk wil niemand echt dat liefde redenen heeft. Eigenschappen als blonde haren of mooie vormen kunnen namelijk verdwijnen, terwijl we niet willen dat de liefde stopt wanneer de haren grijs worden of zijn torso wat minder gespierd wordt.

Verder is het ook zo dat je eigenschappen steeds in een bepaalde mate hebt: zo is de een grappiger dan de ander. Maar indien liefde teruggaat op zoiets als humor, dan zou het gevolg moeten zijn dat de relatie wordt stopgezet wanneer men iemand ontmoet die nog grappiger is. Die mogelijkheid is natuurlijk ongewenst, en zij kan alleen worden uitgesloten wanneer liefde iets is en blijft dat niet opgaat in een reden.