De Europese Unie zit in de puree - Karel Lannoo

Na het crisisjaar 2015 ziet het er niet naar uit dat het nieuwe jaar gemakkelijker wordt voor de EU. Het openlijke defaitisme van vele Europese beleidsmakers, de aanhoudende migratiegolf en incidenten, het nakende Britse EU-referendum en de voortdurende hartverscheurende menselijke tragedies aan de buitengrenzen van de EU hebben reeds de toon gezet. Een negatief Brits referendum zou dramatische effecten hebben voor de samenhang van de EU, dus nu moet alles op alles worden gezet.
opinie
Opinie

Karel Lannoo is directeur van het Centre for European Policy Studies (CEPS) .

De huidige malaise heeft veel met het voorwaardelijke karakter van de EU-constructie te maken: lidstaten kunnen blijkbaar steeds hun veto gebruiken, of de dreiging om eruit te stappen. Zolang er een perspectief was, een opwaartse spiraal, was dit geen probleem. Nu er geen leidmotief meer is, geen stuwend verhaal, is de EU-richting zoek.

Eigen schuld

Toch heeft de EU het in een zeker mate aan zichzelf te wijten, door lidmaatschap te weinig onvoorwaardelijk te maken, en het te laks zijn in de controle of naleving van het EU-recht. Of door te weinig assertief te zijn tegen vooral grotere lidstaten vanuit de overtuiging dat het zonder hen toch niet verder kon. Het gevolg is dat het centrale gezag van de Unie alsmaar zwakker werd.

‘Recepten om in de puree te geraken’ is een boek dat mijn vrouw jaren geleden eens kocht voor onze pubers. In een zekere mate kan hetzelfde toegepast worden op de EU vandaag. Openlijk zeggen dat de EU uit elkaar kan vallen als lid van de Europese Commissie geeft weinig blijk van slagkracht. Instellingen creëren die de middelen niet hebben om te doen waarvoor ze bestaan is Byzantijns. Taken delegeren naar lidstaten die er de middelen niet toe hebben is absurd. Wetgeving aanvaarden die niet toegepast wordt of die de indruk wekt dat er een Europese benadering is, is zinloos.


Frontex, bijvoorbeeld, het agentschap dat de lidstaten moet bijstaan bij het controleren van de buitengrenzen, had tot nu toe een totale bezetting van 350 personen, allen tijdelijke krachten met uitzondering van de directeur en zijn adjunct. Dat is voor het bewaken van enkele Griekse eilanden al niet voldoende, hoe kan het dan voor andere Oost-Europese lidstaten, of voor de hele Unie, van enig nut zijn. En dan maar Griekenland in de huidige omstandigheden vragen om de volle verantwoordelijkheid op te nemen voor zijn grensbewaking.

De Dublinconventie die het asielrecht regelt geeft de verantwoordelijkheid voor het beoordelen van de asielaanvraag aan het land van ontvangst, wat een enorme druk legt op landen als Griekenland en Italië. Pogingen om het systeem te hervormen in de richting van een meer Europees systeem met een Europees agentschap zitten vast. In praktijk zien we dat er een terugval is naar het belang van de nationaliteit, met het debat in Frankrijk over het ontnemen van de Franse nationaliteit, veeleer dan te evolueren naar een Europees burgerschap.

Non-sense

De brexit-discussie is deel van die puree. Het debat is al jaren aan de gang, en de meeste studies hebben tot nu toe niet uitgewezen dat het Verenigd Koninkrijk beter uit de Unie stapt. Het meest omstandige rapport, het ‘overzicht van de verdeling van bevoegdheden’ (‘The Balance of Competences Review’) gemaakt in opdracht van de Britse regering kwam tot de bevinding dat die verdeling min of meer juist was. Een andere recentere studie van de centrale bank, de ‘Bank of England’, benadrukte het belang van openheid voor de Britse economie, waarvan de Europese interne markt een intrinsiek deel is. De EU verlaten zou in die zin zeer negatief zijn voor het Verenigd Koninkrijk.

Niettegenstaande al die evidenties kwam premier Cameron toch naar voren met zijn brief aan Europees Raadsvoorzitter Tusk, waarbij hij het lef heeft om tegelijkertijd te vragen het woord ‘een steeds hechtere Unie’ te schrappen uit het Verdrag, en meer interne markt te hebben. Als er iets is wat de Unie nodig heeft, is het een hechtere Unie, voor de controle van de buitengrenzen en migratie, voor het beter functioneren van de interne markt, of voor een meer gemeenschappelijke defensie. Maar die non-sense van de Britse regering leidde niet tot een stevige reactie van Brussel of de andere lidstaten, wel tot een diplomatiek geschipper dat beide gezichtsverlies bezorgt.

Het aanzien van zoveel menselijk leed aan de Europese buitengrenzen vraagt evenzeer een veel sterkere Europese reactie om op te treden tegen mensensmokkelaars en om vluchtelingen te helpen. Dit tolereren ondergraaft de waardigheid van het Europese model, doet de publieke opinie terug in haar nationale schelp kruipen om de Europese onmacht van zich af te schuiven. Enkel stappen vooruit kunnen de Unie redden. Toekijken en niets doen is in de puree geraken.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen