Europa vlucht voor vluchtelingen - Charlotte Vandycke

Deze tekst is ondertekend door zowat alle organisaties die zich richten op onder meer vluchtelingen: Vluchtelingenwerk Vlaanderen, Amnesty International, 11.11.11., Dokters van de Wereld, Pax Christi en
Oxfam Solidariteit.

De Nederlandse Pvda-leider Diederik Samsom, lanceerde vorige week een voorstel dat pretendeert een oplossing te bieden voor de vluchtelingenstroom: mensen op de vlucht die via Turkije in Griekenland aankomen zouden per kerende veerboot teruggestuurd worden naar Turkije. Europa zou dan nog maximaal 150.000 tot 250.000 vluchtelingen per jaar moeten opnemen via hervestiging.

Het plan kreeg eerst bijval van sp.a-voorzitter John Crombez, maar die liet gisteren na het partijbureau al heel wat minder ferme taal horen. "Van push-backs kan geen sprake zijn", klonk het plots.

Volgens het internationaal recht heeft iedereen het recht om asiel aan te vragen. Kwetsbare personen op de vlucht voor oorlog hebben recht op bescherming. Deze rechten worden in het plan-Samsom met de voeten getreden. Asielzoekers en vluchtelingen terugsturen naar Turkije zonder dat ze asiel kunnen aanvragen in Europa, is illegaal.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens heeft deze push-backs al eerder veroordeeld. Dit soort push-back-beleid biedt ook geen duurzame, noch humane oplossing. En wat meer is: een push-backbeleid is gewoon geen beleid.

Eerder al had de Nederlandse vicepresident van de Europese Commissie, Frans Timmermans, het pad geëffend door foutieve cijfers te verspreiden over de vluchtelingenstroom: "60% van de vluchtelingen die naar Europa komen, is niet op de vlucht voor een oorlog", aldus Timmermans. Cijfers van VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR weerleggen de beweringen van Timmermans en tonen aan dat drie vierde van de mensen die sinds januari 2015 in de EU zijn aangekomen wel degelijk op de vlucht zijn voor oorlog of vervolging.

Dat weten de politici maar al te goed. Net omdat de meerderheid van de vluchtelingen aanspraak kan maken op asiel vormen ze een probleem. Dat betekent namelijk dat ze niet teruggestuurd kunnen worden en dat we hen moeten opvangen. Het actuele ‘beleid’ bestaat er dus hoofdzakelijk uit mensen te verhinderen om in de EU te geraken.

Daarom probeert men de publieke opinie de indruk te geven dat Turkije een veilig land is, of dat in ieder geval snel zal worden, en dat het land dus perfect geschikt is als buffer om de vluchtelingenstroom in te dijken. Nochtans zijn er rapporten voorhanden die haarscherp het tegendeel bewijzen.

Vluchtelingen kunnen tot nader order geen vluchtelingenstatus krijgen in Turkije. Ze hebben er dus nauwelijks rechten en worden er aan hun lot overgelaten, als ze al niet opgesloten worden in detentiecentra of teruggestuurd worden naar Syrië of Irak. En dan hebben we het niet eens over de verregaande schendingen van mensenrechten die zich in Turkije laten optekenen.

Toch bevat het plan-Samsom ook enkele positieve elementen. Grootschalige, georganiseerde hervestiging zou een alternatief kunnen bieden voor de levensgevaarlijke boottochten op de Egeïsche zee. Vluchtelingen zouden in Turkije worden gescreend door UNCHR en dan veilig naar Europa kunnen vliegen. Dit gebeurt nu al op zeer beperkte schaal. Verder is het ook een goede zaak dat de EU de dramatische situatie van vluchtelingen in Turkije helpt te verbeteren.

Het grote probleem is dat dit plan dit pas doet op voorwaarde dat Turkije – een land met een kwalijke mensenrechtenreputatie én met al meer dan twee miljoen vluchtelingen – alle andere vluchtelingen voor zijn rekening neemt.

Is dat de Europese visie op deze vluchtelingencrisis: mensen die vluchten voor oorlog en geweld zonder enig perspectief laten wegkwijnen in vluchtelingenkampen?

Mensenrechten, internationale solidariteit en het aanpakken van oorzaken in plaats van symptomen lijken nauwelijks nog een rol te spelen in het Europese migratiebeleid. Mensen op de vlucht worden gezien als een probleem, een hete aardappel die we maar liever doorschuiven naar een ander.

Het echte probleem is het failliet van het Europese gedachtegoed, het flagrante gebrek aan solidariteit. Zelfs het moeizaam bereikte spreidingsplan, waarbij 160 000 vluchtelingen (0,0003% van de Europese bevolking) verdeeld moeten worden over de 22 lidstaten, blijkt in de realiteit op obstakels en torenhoge muren te botsen.

De chaotische aanpak en het falende migratiebeleid in Europa kunnen niet verhullen dat mensenrechten en internationale engagementen onder de mat worden geschoven.

Europa staat voor een aantal fundamentele keuzes die de toekomst van haar project zullen bepalen. De oplossing voor de actuele uitdagingen zijn niet te vinden in push-backs of het sluiten van grenzen, maar wel in onze zo geroemde humanistische normen en waarden, in onze fundamentele mensenrechten, in de internationale solidariteit die mee aan de basis lag van het Europese project.