Vluchtelingen en statistiek - Marc Hooghe

Criminele feiten zorgen altijd voor emotionele reacties, en dat is niet anders als het over vluchtelingen gaat. Maar er is geen enkel objectief cijfer waaruit zou moeten blijken dat de vluchtelingencrisis een ontwrichtend effect heeft op onze samenleving.
opinie
Opinie

Marc Hooghe is is gewoon hoogleraar politieke wetenschappen aan de KU Leuven.

De paar honderd agressievelingen die op oudejaarsavond de straten van Keulen hebben onveilig gemaakt, zullen allicht trots zijn op zichzelf. Ze hebben met hun baldadigheden meer veranderd dan tienduizenden Pegida-aanhangers die maandenlang actie hebben gevoerd tegen de komst van nieuwe vluchtelingen. De afgelopen weken is niet alleen het maatschappelijk debat over de vluchtelingencrisis verhard, maar ook het beleid. Wie had gedacht dat de schrijnende beelden van vluchtende gezinnen die door de sneeuw ploeteren tot meer medeleven zouden leiden, is er aan voor de moeite.

De mix van criminaliteit en diversiteit heeft altijd al gezorgd voor een explosief mengsel, en dat is deze keer niet anders. Elke vechtpartij in een asielcentrum is opeens nieuwswaardig geworden en bij elk crimineel feit wordt nu geroepen dat de betrokkene het land moet worden uitgezet. Dit soort debatten over criminaliteit hebben als onvermijdelijk gevolg dat we terecht komen in een steriele polarisatie. Het progressieve deel van de publieke opinie wist niet veel beter op te merken dan dat er in België ook veel verkrachtingen voorkomen, gepleegd door autochtone daders. Ik heb dat altijd al een vreemde reactie gevonden. De loutere vaststelling dat er seksueel geweld voorkomt, is uiteraard juist, maar wat hebben de twee met elkaar te maken? Is het geweld in Keulen dan minder erg, omdat er ook op andere plaatsen seksueel geweld voorkomt? Hadden de slachtoffers dan niet zo moeten zeuren, en uit politiek-correcte overwegingen hun mond moeten houden? Seksueel geweld is altijd verkeerd, of de dader nu een blanke zakenman is, of een Syrische vluchteling, of een zwarte mediafiguur. In de dynamiek van het debat lijkt het logisch dat men de aandacht wil afleiden van de feiten, maar die strategie komt steeds neer op een vergoelijken van het geweld en een belediging van het slachtoffer.

De associatie tussen vluchtelingen en criminaliteit raakt een gevoelige snaar, omdat we vaak vertrekken vanuit een verkeerd beeld van slachtofferschap. Als mensen het slachtoffer zijn geworden van politiek geweld en vervolging, dan geloven we gemakkelijk dat ze zelf voorbeeldige burgers zullen zijn, om er voor te zorgen dat de fouten uit het verleden niet herhaald worden. Dat is een volstrekt onrealistische verwachting. Het zou immers betekenen dat je alleen ideale voorbeeld-vluchtelingen hebt, die zich massaal gaan inzetten in bejaardentehuizen en zorginstellingen. Die groep bestaat uiteraard, maar de wet van de grote aantallen zegt nu eenmaal dat je in elke voldoende grote verzameling mensen diverse types zult hebben, en dat er weinig is dat je daaraan kunt veranderen.

Veralgemenen

In deze examentijden zullen mijn studenten het niet graag horen, maar een elementaire kennis van statistiek maakt een beter mens van je. Het debat wordt zo emotioneel gevoerd omdat er ten onrechte veralgemeend wordt: men gebruikt een aantal feiten om dan meteen allerlei uitspraken te doen over een hele bevolkingsgroep. Dat is nefast, omdat het onvermijdelijk is dat er af en toe iets verkeerd loopt. Als je een voldoende grote groep van 100.000 mensen hebt, dan kun je voorspellen dat daar ten minste enkele individuen met oneerlijke bedoelingen in rondlopen. Dat geldt voor een groep van vluchtelingen, maar net zo goed voor een groep van West-Vlamingen of Limburgers. Alleen gaan we in het ene geval veralgemenen, terwijl bij de andere groep de gevallen die voor de correctionele rechtbank verschijnen niet veel verder raken dan de regionale pagina’s van het dagblad.

Het probleem met criminaliteit is dat het zo gemakkelijk aanleiding geeft tot emotionele reacties. Het schoolvoorbeeld blijft de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 1988: de Democratische kandidaat Michael Dukakis werd toen keer op keer aangevallen over het feit dat één veroordeelde die hij had vrijgelaten, opnieuw criminele feiten had gepleegd. Geen analyse van misdaadcijfers of van gevoerd beleid, maar gewoon één zwaar emotioneel en schrijnend geval was voldoende. Ook nu zien we dat cijfers en statistieken weinig uithalen. Uit cijfers van de federale politie bleek deze week dat de geregistreerde criminaliteit duidelijk daalt. Oudere lezers zullen zich nog herinneren dat twintig jaar geleden ons land in de ban was van gewapende overvallen op geldtransporten, maar dat soort zware criminaliteit lijkt nu veel minder voor te komen.

Een vervelende statistiek

Hoewel er altijd methodologische bedenkingen te maken zijn bij criminaliteitscijfers, is het opvallend hoe de publicatie van dalende cijfers bijna rimpelloos voorbij gaat. Er werd in elk geval nauwelijks gereageerd op de nieuwe politiegegevens. De enige logische conclusie die we kunnen trekken is echter dat er geen aanwijzingen zijn voor een ontwrichting van onze samenleving. Als het zo zou zijn dat de toenemende diversiteit zorgt voor een golf van criminaliteit, dan zouden we dat moeten merken in de cijfers. Een dergelijke maatschappelijke ontwrichting zou dan inderdaad een goede reden zijn om de grenzen te sluiten: er is geen internationale verplichting om je eigen samenleving ten onder te laten gaan.

Maar er is niet de minste aanwijzing dat de huidige vluchtelingencrisis zou leiden tot een ernstige aantasting van het Europese samenlevingsmodel. Toch kiezen steeds meer ‘beschaafde’ Europese landen er voor om hun grenzen te sluiten. Dat is een eufemisme om te zeggen dat de vluchtelingen maar in Syrië moeten blijven, om daar al het geweld te ondergaan. Tenslotte, het feit dat er al meer dan 200.000 mensen zijn omgekomen bij de Syrische burgeroorlog, is voor de Europese politici niet veel meer dan een vervelend cijfertje in het jaaroverzicht.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen