"Spanje is geen land voor lafaards" - Sven Tuytens

Na veel gepalaver en politieke ruzie is er nu toch een regering in de Spaanse autonome regio Catalonië. De beloofde onafhankelijkheid heeft een volwaardige regionale regering. Is die sterk genoeg om de moeilijk gevonden eenheid te bewaren?
opinie
Opinie

Sven Tuytens is correspondent in Spanje. Hij woont en werkt in dat land.

Sinds afgelopen zondag is de oprichting van een onafhankelijke Catalaanse staat een stap dichterbij gekomen. De afscheidingsbeweging die eenzijdig de onafhankelijkheid wil uitroepen, heeft nu een meerderheid in de regioregering. Sinds zondag hebben de eenheidspartijen ook een akkoord bereikt over wie de nieuwe regiopresident wordt.

Carles Puigdemont zet het werk van zijn voorganger Artur Mas voort en start een nieuwe etappe: de uitbouw van een staatsstructuur voor een onafhankelijke staat. Hij is burgemeester van Girona en voorzitter van de vereniging van gemeenten die zich achter de afscheiding van de Catalaanse staat hebben geplaatst. In zijn eerste toespraak had hij het over "een moeilijke tijd, niet geschikt voor lafaards". Hij kon geen geen enkele keer ‘Spanje’ over de lippen krijgen en maakte meteen duidelijk dat hij niet van plan is om met de Spaanse regering te onderhandelen. Met Madrid wil hij enkel praten over de voorbereiding van de afscheiding.

Regioregering zonder Mas

De huidige regiopresident Artur Mas van CDC (Convergència Democràtica de Catalunya) heeft een stap opzij moeten zetten. Hij is het boegbeeld van de grootste Catalaanse nationalistische eenheidslijst Junts pel Sí (Samen voor Ja) die uit de partijen CDC en ERC bestaat. De kleinere pro-onafhankelijkheidslijst, de CUP (Kandidatuur van volkse eenheid), was tegen Artur Mas als regiopresident, vanwege de corruptieschandalen in zijn partij. De CUP verdedigt een links programma en legt de nadruk op het sociale, tegen besparingen en privatiseringen, maar ook tegen de euro en de Europese Unie.

Maar of een anticommunist zoals Puigdemont dan zo’n goed alternatief is voor de CUP is nog maar de vraag. Het motto dat hier telt is: eerst de onafhankelijkheid, daarna leggen we onder Catalanen wel onze politieke verschillen bij. Door de verkiezing van Puigdemont werden op het laatste nippertje nieuwe verkiezingen afgeblazen.

Spanje telt niet

Carles Puigdemont wil verder gaan met het afscheidingsproces dat door zijn voorganger opgestart werd. Volgens hem rekent hij daarvoor op een ‘brede meerderheid’. Daarbij negeert hij het feit dat Junts pel Sí en CUP tijdens de verkiezingen maar 48% van de stemmen haalden.

Puigdemont wil nu heel snel een Catalaanse staatsstructuur uitbouwen, zoals een eigen belastingdienst, Catalaanse Centrale Bank, buitenlandse vertegenwoordiging en een Catalaanse douane. Die stappen moeten eerst via een transitiewet die heel binnenkort in het Catalaanse parlement goedgekeurd zal worden. Puigdemont heeft ook een plan van 1 miljard euro waarmee hij de armoede in Catalonië wil bestrijden.

Waar dat geld vandaan moet komen, vertelt hij er niet bij. Maar dat is geen zorg voor Puigdemont, want als er van dat plan niets in huis komt, blijft er steeds de optie om de schuld aan Madrid te geven. Voor Puigdemont is het vooral de Catalaanse zakenelite die telt. Zo snel mogelijk naar onafhankelijkheid want de Catalaanse zakenwereld wordt ongeduldig en heeft genoeg van de onzekerheid die de onafhankelijkheidsstrijd met zich mee brengt.

Het enige waar zij over willen onderhandelen, zijn fiscale voordelen. Wanneer ze daarover garanties hebben, keren ze terug naar de wereld die ze gewoon zijn: besparingen, gemakkelijk afdanken van werknemers, staatssteun en een goede verstandhouding met de politieke machthebbers.

Regelrechte confrontatie

De houding van Carles Puigdemont is koren op de molen van de conservatieve Partido Popular van Mariano Rajoy, die gisterenavond waarschuwde dat de centrale regering in Madrid niet zal toestaan dat er wetten of besluiten worden aangenomen die strijdig zijn met de Spaanse grondwet. Premier Rajoy maakte zeer duidelijk dat de regering middelen heeft om bestuurders die de grondwet overtreden uit hun ambt te zetten. Het zijn inderdaad moeilijke tijden, niet geschikt voor lafaards…

Het aangekondigde afscheidingsproces zorgt al maanden voor een stijgende spanning in Spanje. Wat er sinds zondagavond veranderde, is dat de aankondiging van een onafhankelijke staat nu een actief proces wordt. Het verschil met de vorige Catalaanse regering is dat Puigdemont nu op een parlementaire meerderheid kan rekenen die zich tot doel stelde om binnen de 18 maanden de eenzijdige onafhankelijkheid van Catalonië uit te roepen. Voorlopig bestaat er nog steeds een meerderheid van Catalanen die een oplossing wensen binnen een Spaanse staat. Maar als men vanuit Madrid blijft brullen en dreigen, riskeert die meerderheid te verdwijnen.

Regeringsvorming in Spanje

De druk op de Spaanse socialisten (PSOE) om de Partido Popular toe te laten om een regering te vormen, wordt nu groter. Voor de linkse partijen is het moeilijk om een gezamenlijk standpunt ten aanzien van Catalonië in te nemen. De nieuwe regiopresident stevent regelrecht af op een harde confrontatie met de centrale regering.

Het project van een ‘pre-onafhankelijkheid’ negeert de Spaanse grondwet en is een goede zaak van de voorstanders van een eenheidspact tussen Partido Popular, PSOE en Ciudadanos. Pedro Sánchez, de voorzitter van de Spaanse socialisten die van plan was een progressieve regering samen te stellen met een ingewikkelde coalitie van het progressieve Podemos, UP-IU (communisten en groenen) en verschillende kleine nationalistische en onafhankelijkheidspartijen, staat nu zowel intern als extern onder druk om dat plan op te geven.

Om te kunnen regeren moet de PSOE toegeven aan Podemos en openstaan voor een referendum over de onafhankelijkheid van Catalonië. Voor de Spaanse socialisten is het zeer moeilijk om op dat punt toe te geven.

Spaanse koning

Het zou nu een logisch moment zijn voor de Spaanse koning Felipe VI om naar voren te treden en zijn rol als eenheidsmaker te spelen, net zoals zijn vader Juan Carlos I dat deed tijdens de transitieperiode. Het moet nu wel anders: niet met militairen en de hulp van uiterst rechts. Geen overgang van dictatuur naar democratie, maar een overgang van een democratie naar een betere democratie.

Koning Felipe VI maakt deel uit van die democratie, dus waarom niet? Maar hoe geloofwaardig is de onervaren koning op dit moment? Net nu er een rechtszaak van start gaat waarbij zijn zus prinses Cristina en haar echtgenoot Iñaki Urdangarín in de beklaagdenbank staan en verdacht worden van corruptie, belastingontduiking, valsheid in geschrifte en witwas van kapitaal?

Het is een corruptiezaak die de Catalaanse onafhankelijkheidspartijen maar al te graag gebruiken om te bewijzen dat het oude Spanje door en door rot is. Schijnheilig volgt Puigdemont nu de traditie van Mas door voorzichtig te zwijgen over Catalaanse corruptieschandalen. Corruptie kent in Spanje geen grenzen, want zowel de meest ronkende familienamen uit Madrid als uit Barcelona hebben ermee te maken.

De verkiezing van Puigdemont is zonder twijfel een historisch moment voor Catalonië. De uitbouw van een Catalaanse staatsstructuur is nu mogelijk met een regering en parlement die op dezelfde golflengte zitten en vastbesloten zijn om van de Catalaanse onafhankelijkheid een realiteit te maken. Puigdemont wil binnen 18 maanden een onafhankelijk Catalonië, maar dat zal niet zo gemakkelijk zijn.

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen