Very Intimidating Policy - François De Smet

De auteur is directeur van het Federaal Migratiecentrum Myria.

Een kustburgemeester sprong in de dans om zijn inwoners ‘gerust te stellen’ dat de kazerne waar de asielzoekers in zijn gemeente verblijven met twee meter verhoogd zal worden en dat er geen wapens meer liggen. Bovendien waren de patrouilles van zijn very irritating police verdubbeld sinds de komst van de asielzoekers. De burgemeester ging zo ver dat zelfs Fedasil spreekt van sabotage van de opvang.

Vervolgens zou een overheid aan mannen en vrouwen die op de vlucht zijn voor oorlog, vragen een document te ondertekenen waarmee ze zich engageren om de ‘westerse waarden’ te respecteren. Ten slotte legt diezelfde overheid uit dat ze asielzoekers die in opvangcentra verblijven nu “met aandrang” zal vragen een badge op zich te dragen met informatie over hun identiteit. Welkom in België, in het jaar onzes Heren 2015.

Bijna elk dag regent het nieuwe maatregelen of aankondigingen. Een mens kan zich terecht de vraag stellen voor wie dat spektakel wordt opgevoerd. Want waartoe dienen al die maatregelen concreet voor de belangrijkste betrokkenen? Bijna niets.

Een badge? Asielzoekers hebben al een identiteitsdocument, de zogenaamde Bijlage 26, waarop hun digitale foto staat en dat voor de wet en de samenleving al ruim genoeg is als identiteitsdocument. Een engagementsverklaring? Voor wie de Middellandse Zee net is overgestoken op een gammel bootje of de helft van de Balkan heeft doorkruist om aan de dood te ontsnappen, is trouw zweren aan de ‘westerse waarden’ naast de kwestie. Het is zaak om zijn situatie te onderzoeken in het licht van de Conventie van Genève die geen onderscheid hoort te maken tussen oosters, westers, man, vrouw, zwart, blank, joods, christen, moslim of atheïst.

Een brief aan de Irakezen? Wat de situatie van het land ook is, iedere asielzoeker heeft het recht dat zijn aanvraag individueel behandeld wordt, zonder ontmoedigd te worden dat hij dat grondrecht tot het uiterste moet drijven.

De gemeente Koksijde richtte haar very irritating police speciaal op om Noord-Franse hangjongeren op stang te jagen. Nu wordt ze echter ingezet tegen een deel van haar eigen bevolking (de bewoners van het opvangcentrum). Het is een van de weinige bekende voorbeelden van een overheid die doelbewust de vrijheid van een deel van haar inwoners schaadt voor het comfort van een ander deel.

Als je kijkt wat ze de asielzoekers zelf bijbrengen, hebben de maatregelen geen enkele zin. Ze verhogen niemands verantwoordelijkheidsgevoel en wijzen alleen maar heel duidelijk de ander met de vinger, de vreemdeling die niet aan de schandpaal van de burgers genageld zou mogen worden door urbi et orbi te suggereren dat hij een bedreiging vormt (terwijl tot bewijs van het tegendeel de asielzoeker niet zelf het gevaar vormt maar er net voor op de vlucht is), dat het legitiem is om hem door de politie te laten controleren (terwijl dat net zo veel of zo weinig legitiem is als voor iedere andere burger).

Die stigmatiserende en kwetsende maatregelen houden pas steek als je ze opvat als een boodschap aan de rest van de bevolking, aan u en mij. Alsof de burger behoefte heeft om gerustgesteld te worden door badges, engagementsverklaringen of politiemannen die bewoners van opvangcentra controleren. Alsof je zachtjes, elke dag opnieuw, als een mantra moet herhalen dat die mensen hier eigenlijk niet zouden moeten zijn. Of beter nog: dat ze zelf zouden moeten beseffen dat ze niet welkom zijn.

Die lawine van kleine maatregelen stelt misschien weinig voor als je elke maatregel afzonderlijk bekijkt. Toch tekent zich door hun opeenstapeling een onrustwekkend beeld af: dat van een land dat zijn inwoners verzoekt hun angsten voor de ander de vrije loop te geven en dat asielzoekers stapsgewijs verzoekt om niet al hun rechten uit te oefenen. Want het gaat om intimidatie, ook al is ze verkapt.

Migratie is een onderwerp dat vaak tot levendige maatschappelijke debatten leidt. Dat is niet meer dan normaal, waarom het ontkennen? Het is een van de minst consensuele onderwerpen, maar ongetwijfeld ook het moeilijkste om in de hand te houden. Van arbeidsmigratie over gezinshereniging tot regularisatie: de weg is bezaaid met angsten en spanningen.

Normaal dat het politiek en maatschappelijk debat soms opflakkert, want alles wat een samenleving aan conflict in zich draagt wordt in die kwesties op de spits gedreven: politiek, samenleving, economie, geschiedenis, beeldvorming. Het is bijvoorbeeld te begrijpen dat het debat feller wordt als het gaat over het verblijf van mensen aan wie asiel is geweigerd en die hun bevel om het grondgebied te verlaten niet naleven.

Toch had je evenzeer kunnen verwachten dat de internationale bescherming, een recht dat de mens in het leven riep na de ondergang van de Tweede Wereldoorlog, aan die tegenstellingen zou ontsnappen. Je had kunnen veronderstellen dat de rechten van asielzoekers tijdens het onderzoek van hun aanvraag beschermd blijven. We hadden kunnen hopen dat zij nooit in een situatie zouden verzeilen dat ze gecriminaliseerd worden of zich moesten verontschuldigen dat ze hier zijn.

De kanonnade van maatregelen gaat bovendien gepaard met zorgwekkende hervormingen. Die hebben als doel het verblijf te beknotten van wie internationale bescherming krijgt en hun recht op gezinshereniging te verstrengen. Ter herinnering: België vangt, net zoals Europa, maar een heel klein deel op van de 59 miljoen mensen die wereldwijd op de vlucht worden gedreven. België heeft in het verleden ook al meer asielaanvragen moeten verwerken dan vandaag (42.000 in 2000 tegenover ongeveer 20.000 tot eind september in 2015) en is dat klaarblijkelijk te boven gekomen. Niet altijd even rimpelloos, dat is zeker, maar zonder badge, zonder engagementsverklaring, zonder tweederangsstatuut, zonder de behoefte aan de al dan niet subtiele suggestie dat de andere hier niet zou moeten zijn.

De verantwoordelijkheid van de overheid beperkt zich niet tot ‘brood, bed en bad’ aan asielzoekers te bieden. Ze bestaat er ook in om alles te doen om de cohesie tussen de autochtone burgers en de kandidaat-vluchtelingen, later de erkende vluchtelingen, te versterken. Dat houdt in dat ze geen angst zaait bij de publieke opinie, op gevaar af dat de aldus gecreëerde vijandigheid een obstakel wordt voor hun integratie. Kortom, het is tijd voor ons allemaal, om onze angsten achterwege te laten.