Voor het profijt van de bedrijven - Chris Serroyen

Chris Serroyen is hoofd ACV-studiedienst.

Weliswaar tussentijds, want er blijven losse eindjes. Met als meest losse eind dat die begroting vol lucht zit. Dat viel al onmiddellijk op in juli. En dat is er niet op verbeterd, wel integendeel. Merkwaardig. Onder Di Rupo en onder de regeringen daarvoor was het kot te klein als in de begroting ook maar één one shot zat of één maatregel met betwijfelbaar budgettair effect. Volkomen terecht trouwens.

In deze meerjarenbegroting moet je met een vergrootglas zoeken naar geloofwaardige maatregelen. Met een regering die zich rijk rekent aan terugverdieneffecten van een inefficiënte taxshift, aan zgn. re-design van de overheid en voor de rest aan een reeks belastingmaatregelen met geheel onzekere opbrengst. Met sinds oktober ook de nieuwe trukendoos van zgn. substitutie-effecten. Dat zijn kennelijk terugverdieneffecten die je herdoopt, om ze dubbel te kunnen tellen.

Budgettaire geloofwaardigheid lijkt een criterium dat enkel geldt voor centrum- en linkse regeringen. Opdat een rechtse regering vooral niet gehinderd zou worden om de deur open te zetten voor genereuze bijdrageverlagingen voor werkgevers of verplicht zou worden de vermogenden fatsoenlijk aan te spreken. Maar waarvan de rekening later zal worden gepresenteerd, moest blijken dat Europa zijn te strak budgettair kader niet aanpast en/of de economie niet fors aantrekt. Op beide lijkt de regering te speculeren. Bij ontstentenis van taks op speculatieve begrotingen.

Dat zou wat opbrengen. À propos, die taks op speculatieve meerwaarden, voor 34 miljoen euro, is nog maar net rond binnen de regering, en Minister Van Overtveldt van Financiën is zijn verweer al aan het voorbereiden voor een voorspelbare mislukte oogst: “De taks moet speculatie afremmen, niet inkomsten genereren”, aldus in De Standaard. Tja, waarom dan voor 34 miljoen extra uitdelen als je geen inkomsten verwacht? En waarom die taks steeds weer opnemen in het rijtje taksen die deze regering van het kapitaal durft te vragen?

Voor de rest zijn alle recente elementen niet van aard om de basiskritieken van juli te veranderen. De begroting is zowel onrechtvaardig als ondoelmatig stelden we.

Onrechtvaardig, om drie redenen. Omdat de saneringsmaatregelen vooral gericht zijn op de sociale zekerheid . Omdat de taxshift de nieuwe belastinginkomsten vooral zoekt via consumptiebelastingen, haast per definitie regressief, dus verhoudingsgewijs zwaarder wegend op lage inkomens. En omdat er weinig overbleef van de shift van arbeid naar vermogenden, niet in het minst doordat het taboe van een voldragen belasting op vermogenswinsten overeind bleef. Ondoelmatig ook, omdat de tax shift als jobcreërende hefboom bijzonder inefficiënt in elkaar is gestoken.

En dat zijn we sinds juli met het ACV blijven zeggen, tot op de nieuwe massale betoging van 7 oktober, samen met veel gelijkgezinde bewegingen en boze burgers. Dat zijn we ook gaan illustreren met onze berekeningstool. Minstens even pijnlijk voor de regering als die geslaagde betoging. Ook omdat ze die tool technisch niet onderuit wisten te halen. Die tool zijn we overigens aan het aanpassen aan de nieuwe informatie. Alleen nog opletten dat onze website niet opnieuw bijna crasht, als slachtoffer van zijn succes.

Al hebben we ook wel de indruk dat onze kritiek en onze druk hebben geholpen. VBO en VOKA hebben de laatsten maanden zwaar gelobbyd om nog meer ondoelmatige verlaging van RSZ-bijdragen te krijgen, om het basistarief nog verder omlaag te trekken, beneden de 25%. Dat zou dan ten koste zijn van de lageloonsectoren, de non-profit en de beschutte werkplaatsen.

Zoals ze ook te vuur en te zwaard de omzetting van de fiscale loonkostsubsidie van 1% in RSZ-verminderingen – initieel overigens een voorstel van het ACV – hebben trachten tegen te houden. Om maar zeker geen nauwkeuriger inschatting van de loonkloof met de buurlanden te krijgen (want fiscale loonkostsubsidies tellen nog altijd niet mee en lagere RSZ-bijdragen wel).

Dat is uiteindelijk niet gelukt. Voor de lage lonen wordt er een fikse RSZ-vermindering bijgestoken. De non-profit en de beschutte werkplaatsen behouden hun 477 miljoen euro. En de omzetting van de 1% fiscale subsidie gaat door. VBO en VOKA worden wel gepaaid met een vervroeging van de operatie 25%. Die moet al tegen 2018 rond zijn, terwijl voor de veel doelmatiger lageloonvermindering meer tijd wordt genomen. UNIZO, eat your heart out.

Begrijpe wie kan. Oh ja, de werknemers kunnen binnenkort met recht en reden kortingen vragen in de opera van Brussel en op Europalia. Nadat de regering eerst een gat sloeg in de begroting van De Munt en Bozar, heeft Reynders de kassen van de sociale zekerheid van de werknemers geplunderd, voor 2 miljoen euro, om dat gat dicht te rijden. Koekoekseieren, noemen sociale-zekerheidsexperten zulks. Net nu we in juli een akkoord bereikten onder de sociale partners om de koekoekseieren uit het nest te duwen.

Voor het koopkrachtluik is door VLD zwaar geduwd om zoveel mogelijk toe te trekken naar de hogere inkomens, door aanpassing van de tarieven van 30, 40 en 45%. Terwijl de regering in juli nochtans had aangekondigd in het bijzonder te willen inzetten op de lage lonen. Het plaatje dat nu voorligt toont aan dat dit laatste redelijk werd gevrijwaard. Al blijft het voor die werknemers een schrale troost, met 2% indexsprong en met tal van prijsverhogingen die maar partieel verrekend worden in de automatische indexering nadien, precies door het degressief karakter van veel prijsverhogingen (zie hoger).

Het is al een vooruitgang dat ons eind augustus uiteindelijk werd toegezegd de btw-verhoging op elektriciteit door te rekenen in de index. Niet meer dan logisch overigens, want ook de btw-verlaging werd volledig meegenomen in de index. En dit werd nu ook toegezegd voor de suikertaks, of liever zuurzoettaks. Want als ze geen schadelijke zoethouders bevatten, dan bevatten frisdranken volgens Maggie De Block ook zuren. Slecht voor de tanden, niet?

Die indexering is niet onbelangrijk, want op termijn moet de zgn. gezondheidstaks vijf keer zoveel opbrengen. Houd echter wel voor ogen dat die doorrekening in de index het gemiddelde huishouden spaart. Voor lagere inkomens is het maar een beperkte compensatie. De hogere accijnzen op diesel, bier, wijn, sterke drank en tabak worden immers totaal niet gecompenseerd via de gezondheidsindex.

Nog een vooruitgang: onder onze druk en die van Ziekenzorg er is nu ook een toezegging om de fiscale afroming van het vakantiegeld van invaliden ongedaan te maken, zoals we in juli ook al hadden bekomen voor het vakantiegeld van de gepensioneerden. Van Overtveldt treuzelde hier maanden mee. Het is uiteindelijk niet allemaal treurnis en frustratie.

Opvallend wel: er komt geen bijkomende verhoging van de werkbonus, bovenop wat al door de vorige regering was voorzien en bovenop de kleine verbetering die in het voorjaar was toegevoegd (overigens met het geld dat aanvankelijk was voorbestemd voor gerechtigden op sociale uitkeringen). Terwijl een zware versterking van de werkbonus nochtans een speerpunteis was in het verkiezingsprogramma van N-VA. Toen we vorig jaar enige twijfels uitten bij de geloofwaardigheid ervan, kregen we onmiddellijk de wind van voren. In die lik-op-stuk stond toen ook te lezen dat ze de laagste sociale uitkeringen behoud van de indexering beloofden. Die helfie zal dan wel uit de NVA-partijkas moeten worden gefinancierd. Gepensioneerden, zieken, werklozen, mensen met een beperking zijn de klos.

Zoals het voor de regering opnieuw teveel was om de gerechtigden op sociale uitkeringen te laten delen in de tax shift. Correctie: ze mogen delen - overdreven zwaar zelfs - in de financiering, door hogere accijnzen en btw. Maar ze worden nu weggeduwd bij de besteding van die extra inkomsten. Door eventuele winst uit de verhoging van de belastingvrije som onmiddellijk af te romen via een aanpassing van de belastingvermindering op vervangingsinkomens en pensioenen.

Terwijl eind augustus nochtans uitdrukkelijk werd voorgehouden dat “alle netto-inkomens” er op zouden vooruitgaan. Om dat te camoufleren dist de regering voor de zoveelste keer nog eens uitvoerig de welvaartsvastheid van de sociale uitkeringen op, ook al werd daar nog geen extra euro in geïnvesteerd, bovenop wat de wetgeving op de welvaartsvastheid al jaren voorziet. Erger, daar zal voor de volgende tweejaarlijkse ronde opnieuw in worden gehakt. Al voorziet de regering nu wel een schamele correctie, voor amper 50 miljoen euro, enkel maar voor leeflonen, inkomenswaarborg bejaarden (IGO) en laagste pensioenen.

Werklozen, zieken, invaliden en mensen met beperkingen kunnen ook daar naar fluiten. Erger, zieken en invaliden hangt nog 599 miljoen aan besparingen boven het hoofd en gepensioneerden 400 miljoen euro. Want ook dat besliste de regering in juli. Bovenop andere besparingsmaatregelen die al eerder waren beslist.

Voor zieken en invaliden is daar hopelijk nog een positieve wending aan te geven middels een positieve, ondersteunende benadering voor re-integratie (return on work). Ter zake liggen sinds donderdag concrete en al bij al nog geen onredelijke voorstellen voor van bij De Block en Peeters. En sinds vrijdag ook het akkoord in de Groep van 10 om daarover samen het overleg aan te gaan voor een “gedragen oplossing”. Hoe dat voor de pensioenen kan worden omgebogen, blijft echter een raadsel.

Neen, deze regering heeft het niet met mensen in miserie, niet met mensen die van een sociale uitkering of een pensioen moeten leven. Dat is begonnen met werklozen, maar die hardvochtigheid zet zich door voor de andere sociale uitkeringen. Vorige week kwamen Europees de nieuwe armoedecijfers uit voor 2014. Van de niet-actieven kampt in België 30.3% met een risico op armoede. Als je alleen naar de werklozen kijkt, dan loopt dit op tot 43,2%. Die Europese cijfers tonen aan dat de armoedebestrijding ook onder vorige regeringen niet veel zaaks was. Maar ging deze regering volgens haar regeerakkoord niet beter doen, door de minima in de sociale zekerheid en bijstand op te tillen tot boven de Europese armoedenorm?

Dat brengt een andere regeringsbeslissing van deze zomer in herinnering . Namelijk dat Van Overtveldt tegen de start van het parlementair jaar – was dat niet dinsdag vorige week? – met een actieplan ter bestrijding van de fiscale fraude moest komen, voor 175 miljoen euro aan jaarlijkse winst op kruissnelheid. Hoeft het te verbazen dat dit plan er nog steeds niet ligt?

Je zou denken dat met deze tax shift de honger van de werkgevers zou zijn gestild. Vergeet het. Ad libitum. Ofte, nooit genoeg en altijd meer . Want 6,5 miljard loonkostverlaging, dat is toch maar een druppel op een hete plaat?

Volgens de Hollandse rekenkunde van het VBO is er nog steeds 10% loonkostvermindering te gaan, dus nog een 16 miljard bovenop. En uiteraard niet door een taxshift van bijdragen op arbeid naar vermogenden. Zelfs niet meer via een of andere taxshift. Neen, dit keer door een shift van lonen naar winsten, door een herziening van de Wet van 1996, om het keurslijf voor het loonoverleg nog strakker aan te spannen. Want die hogere productiviteit van de Belgische werknemers, die zou maar “iets hoger” zijn (nochtans 12,9%, anno 2010, volgens het expertenverslag dat het VBO zelf te pas en te onpas gebruikt.

En die zou voor investeerders geen verschil maken. In hun arrogante hebzucht beseffen ze daar bij het VBO kennelijk niet dat ze daarmee een essentieel onderdeel van het naoorlogse basiscompromis verloochenen; dat werknemers een rechtmatig deel verdienen van de productiviteitsstijgingen. Hoe vaak hebben we het de afgelopen jaren niet moeten aanhoren: je moet eerst de koek bakken, vooraleer hem te verdelen.

Werknemers krijgen nu te horen: werknemers, bakken jullie maar braaf en zonder morren de koek en verdeel hem vervolgens over de aandeelhouders. Tot jullie samen 16 miljard hebben opgehoest, voor het profijt van de bedrijven. Aangenaam vooruitzicht.