Psychisch ziek: werken of thuis blijven? - Marc Stein

Marc Stein namens de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie.

Uit onderzoek blijkt dat er zoiets bestaat als een ‘point of no return’. Kort samengevat: wie te lang thuis zit, riskeert vast te lopen in chronische arbeidsongeschiktheid. Vanaf dan wordt reactivering een quasi onmogelijke opdracht. Dat is dramatisch. Zowel voor de individuele patiënt, die nog levenslang de gevolgen draagt, als voor de samenleving in haar geheel. Omwille van het menselijke kapitaalverlies, omwille van de blijvende invaliditeitskosten. Anderzijds: mensen te snel terugsturen onder het motto “werken is de beste therapie” is óók nefast en kan het herstelproces sterk bemoeilijken.

Het aantal werknemers dat op non actief staat door psychische problemen, zit al een tijdje in de lift. Veel beterschap kunnen we op dat vlak niet verwachten. Burn-out is en blijft een van de grote kwalen van deze tijd. Als je uitvalt door psychische problemen, ben je kwetsbaar. Men stelt een diagnose. Daarna kan het scherp gesteld twee richtingen uit. Ofwel bepaalt men op een correcte manier je arbeidsongeschiktheid en start men tijdig, niet te vroeg maar ook niet te laat, een re-activeringstraject. Je maakt een goede kans om binnen afzienbare tijd opnieuw mee te draaien. In het andere scenario loopt het fout.

De bepaling van arbeidsongeschiktheid verloopt dan vaak onzorgvuldig, waardoor je te vroeg, of te laat je herintrede maakt op de werkvloer. Je kansen op duurzame re-integratie nemen sterk af.

Waar knelt het schoentje? Vaak bij ontoereikende kennis over de specifieke jobinhoud. En bij een onaangepast begeleidingstraject. Men stelt arbeidsongeschiktheid vast zonder te kijken naar welke kerncompetenties hij/zij eigenlijk nodig heeft om zijn of haar job goed te kunnen doen. Kennis hierover is cruciaal om een accurate inschatting van arbeids(on)geschiktheid te kunnen maken. En om een verdere begeleiding op maat te kunnen bieden.

In job A kan je met ziektebeeld Y immers sneller opnieuw aan de slag dan in job B. Een doeltreffend begeleidingstraject –onmisbaar als je de patiënt een echte kans wil geven - zou m.a.w. altijd rekening moeten houden met het individuele profiel van de patiënt en met die kerncompetenties.

Als Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie pleiten wij voor bruikbare handvatten in de bepaling van arbeidsongeschiktheid, rekening houdend met specifieke jobinhoud. Op dat vlak hebben we nog veel werk aan de winkel. De manier waarop men je psychisch arbeidsongeschikt verklaart, moet overal dezelfde logica krijgen. In een ideale wereld zou een psychiater de psychische ongeschiktheid bepalen. Lange wachtlijsten en hoge cijfers van burn-out en andere aandoeningen maken dit in de praktijk echter onhaalbaar.

Ook andere artsen (niet psychiaters) nemen noodgedwongen hun verantwoordelijkheid op. Die versnippering maakt duidelijke, algemeen geldende handvatten dringend nodig. Zonder eenduidige logica dreigt immers willekeur. En ook het vervolg kan dus beter; de begeleiding van de patiënt naar zijn oude of een nieuwe job. Het RIZIV, de mutualiteiten en de VDAB bundelen vandaag al maximaal de krachten om re-integratietrajecten op maat te kunnen bieden. Er zijn dus al veel mogelijkheden, alleen zijn ze bij artsen niet altijd goed gekend. GTB is een mooi voorbeeld van samenwerking tussen psychiatrie – VDAB en de werkvloer. GTB is een dienst die mensen met een arbeidshandicap begeleidt in hun zoektocht naar een betaalde job, al dan niet via een beschermd tussencircuit.

De psychiater kan dus veel doen, zeker in nauwe samenwerking met andere spelers. Toch blijft het dweilen met de kraan open als we niet hoog inzetten op preventie. Ruim 1 op drie mensen is thuis omwille van psychische problemen, in veel gevallen burn-out. Dat vraagt meer dan ooit een stevig preventiebeleid.