De paus is niet tegen holebi's - Luk Vanmaercke

Luk Vanmaercke is hoofdredacteur van Kerk&Leven.

Het was even schrikken, vorige week vrijdag. Verschillende Vlaamse nieuwssites, waaronder deredactie.be, meldden dat de paus hard had uitgehaald naar homo's. Omdat dat zo haaks staat op het minzame imago van de kerkleider, leek het mij een goed idee om even zelf de speech te lezen die hij voor de Verenigde Naties had gehouden. Bovendien: ook los van mijn persoonlijke inschatting van deze paus, is het de taak van een journalist om originele bronnen te raadplegen en niet zomaar te vertrouwen op afgeleide berichten.

Dat bleek een juiste reflex te zijn, want in de pauselijke toespraak werd met geen woord gerept over holebi's. Meer nog, er was niet één uitspraak te noteren die nog maar in de buurt kwam van dit onderwerp. Dat de berichtgeving fout was, was dus overduidelijk. De krant De Morgen berichtte gisteren hoe dat gebeurde: het Franse persagentschap AFP had een cryptische zin uit de speech geïnterpreteerd als een aanval op het homohuwelijk, het Belgische persagentschap Belga – dat nochtans doorgaans erg degelijk is – had dat overgenomen en zo kwam het bericht op diverse Vlaamse sites terecht. Dat fenomeen doet zich helaas wel vaker voor. Vergelijk het met het bekende kinderspelletje waarbij men in een kring gaat zitten en een zin in elkaars oor fluistert. Wanneer het bericht terug bij de afzender komt, is het een totaal ander verhaal geworden.

De VRT gaf toe dat het om een foute interpretatie gaat en probeerde het bericht recht te zetten. Daarmee leek de zaak afgehandeld, als een storm in een glas water. Maar vreemd genoeg luidt die rechtzetting: "Pauselijke toespraak leidt tot verschillende interpretaties". Maar vooral het opiniestuk van Tom De Cock dat ondertussen op deredactie.be verscheen slaat mij met verstomming. Terwijl nergens ter wereld de woorden van de paus in die zin worden geïnterpreteerd, houdt De Cock hardnekkig vol dat de paus toch naar holebi's uithaalde. Dat is flauw en ongeloofwaardig. Mijn advies: beste Tom, goed dat je je inzet voor homorechten, maar kies dan wel de juiste momenten en argumenten. Hier sla je de bal volledig mis.

Maar los van dit inhoudsloze incident, hoe zit het eigenlijk ten gronde met de houding van de paus en de kerk ten aanzien van holebi's?

Simpel samengevat: de kerk is tegen het homohuwelijk, maar niet tegen holebi's.

Dat heb ik in eigen land zelf kunnen vaststellen op 17 juni van dit jaar. Mijn standpunt in Kerk en Leven ging die week over het (wettelijke) homohuwelijk en mijn boodschap luidde:

De kerk moet dit als een kans zien en niet als een bedreiging. Als holebi's strijden om te mogen huwen, zijn ze bondgenoten van iedereen die het huwelijk waardevol vindt. Dat standpunt kreeg behoorlijk wat mediatieke weerklank en leverde mij felicitaties op van de Çavaria, de Vlaamse holebikoepel. Opmerkelijk: het leverde me ook schouderklopjes op van veel katholieken, van verschillende priesters en zelfs enkele bisschoppen. Aartsbisschop Léonard was het er niet mee eens, en publiceerde een afwijzende reactie.

Maar: het opmerkelijkste aan die reactie was niet zijn (te verwachten) afwijzing van het homohuwelijk, maar wel de opening die hij maakte naar een "wettelijk partnerschap" voor holebi's. Strikt genomen heeft dat in ons land natuurlijk geen zin, want wij staan al verder dankzij de openstelling van het huwelijk sinds 2003. Maar dat de meest conservatieve bisschop in België deze – bescheiden – opening maakt, zegt veel over de rijping der geesten.

In ons land zie ik drie strekkingen in de kerk: een grote groep gelovigen voor wie het homohuwelijk al lang een evidentie is, een kleine maar vastberaden groep die zich daar sterk tegen verzet, en tussen beiden in een voorzichtig groeiende openheid bij de Belgische bisschoppen en veel van hun Europese collega's. Mijn verwachting is dat de kerk het woord "huwelijk" zal blijven voorbehouden voor heteroparen, maar dat zij zich steeds soepeler zal opstellen rond de idee van een "partnerschap".

Belangrijker is evenwel dat veel kerkleiders oprecht verveeld zitten met de negatieve houding die de kerk in het verleden aannam tegen homoseksualiteit op zich, als geaardheid. Het besef groeit dat die houding niet te verzoenen is met het christelijke wereldbeeld dat naastenliefde predikt en elke mens als gelijkwaardig ziet. De paus en de kerk staan voor de moeilijke taak om duidelijk te maken dat haar verzet tegen het homohuwelijk iets fundamenteel anders is dan de afkeer voor holebi's die men haar graag toeschrijft. Dat is niet simpel uit te leggen, maar het onderscheid is wel wezenlijk.

Daarom vergist Tom De Cock zich zwaar als hij schrijft dat de paus oproept "tot méér intolerantie ten opzichte van holebi’s" of "de deur open zet naar haatmisdaden tegen holebi’s". Deze paus haat geen mensen, hij heeft hen lief. Hij zal zonder enige aarzeling elk vorm van geweld of haat jegens holebi's afzweren. En al ben ik zelf een voorstander van het homohuwelijk, ik kan niet aanvaarden dat mensen die een ander standpunt verdedigen meteen van intolerantie of haat worden beschuldigd. Intolerantie begint wanneer men niet meer in staat is om oprecht naar elkaar te luisteren en de karikatuur boven de nuance verkiest.

Één: dat nieuwsberichten de bal compleet mis kunnen slaan en dat het geen goed idee is om daar krampachtig aan vast te blijven houden. Deze toespraak ging niet over holebi's en daar kan geen interpretatie iets aan veranderen.

Twee: dat deze paus en onze bisschoppen niet voor het homohuwelijk zullen kiezen, maar dat dit niet mag worden verward met homohaat. Voor sommigen is dat misschien moeilijk te begrijpen, maar dit onderscheid is de sleutel die je nodig hebt om de kerk in dit thema te begrijpen.

Drie: dat de kerk nog een hele tijd met haar houding ten aanzien van holebi's zal worstelen, maar dat het de goede richting uitgaat. Geduld is een mooie deugd.

En vier: dat een democratische samenleving in staat moet zijn om sereen om te gaan met meningsverschillen, en dat we bijgevolg elkaar niet zo snel van kwade intenties moeten beschuldigen.