Verdeeldheid in Catalonië - Sven Tuytens

Sven Tuytens is correspondent in Spanje.

Het resultaat van die verkiezingen wordt in Catalonië gezien als een volksraadpleging, met de mogelijkheid om maar één vraag te beantwoorden: onafhankelijkheid “ja” of “neen”.

Hiermee worden deze verkiezingen een zoveelste krachtmeting tussen de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging en de regering in Madrid. Maar toch zijn lang niet alle Catalanen ervan overtuigd dat onafhankelijkheid voor Catalonië het enige doel moet zijn.

Nieuw bij deze verkiezingen is dat de grootste onafhankelijkheidspartijen een eenheidslijst vormen: ‘Junts pel Sí‘ (Verenigd voor een ja-stem). CDC, de centrumrechtse partij van regeringsleider Arthur Mas en het links-republikeinse ERC hebben hun ideologische tegenstellingen opzijgeschoven om met één enkel programmapunt naar de verkiezingen te trekken: de onafhankelijkheid van Catalonië.

“Eerst onafhankelijkheid en pas daarna spreken we onder Catalanen af, wat soort Catalonië we willen”: dat is de boodschap van het ‘Junts pel Sí’-kamp. Toch moeten de politieke ideologieën snel weer boven water komen, want voor die onafhankelijkheid een feit kan worden, moet er in Catalonië geregeerd worden.

Na de verkiezingen wordt het de CDC van Artur Mas die de lakens zal uitdelen. De prijs die de ERC voor Catalaanse onafhankelijkheid gaat betalen, zal hoog zijn want ideologisch klopt dit CDC-ERC huwelijk natuurlijk van geen kanten. De Diada maakt indruk in de rest van Spanje en Europa. Mas hoopt nu dat de verkiezingsuitslag Europa zal overtuigen om de toekomstplannen van zijn eenheidslijst te steunen.

Een recente peiling voorspelt dat ‘Junts pel Sí’ met een absolute meerderheid wint. Hun campagne is inderdaad bijzonder sterk want ze wordt getrokken door de leiders van de onafhankelijkheidsbeweging Raül Romeva en Carme Forcadell. Ook de populaire ex-trainer van Barcelona, Pep Guardiola, toont zich voorstander van een onafhankelijk Catalonië. Als de eenheidslijst de verkiezingen wint, wordt er meteen gestart met de opmaak van een Catalaanse grondwet en de uitbouw van een onafhankelijke staat. Volgens Mas wordt de onafhankelijkheid unilateraal uitgeroepen, binnen de 18 maanden na de Catalaanse parlementsverkiezingen.

Toch mogen we niet uit het oog verliezen dat traditionele partijen zoals de CDC in Catalonië of de Partido Popular in de rest van Spanje, het voorbije jaar rake klappen kregen. De eerste klap kwam in mei, toen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen een reeks linkse politieke formaties aan de macht kwamen in Madrid, Barcelona en andere belangrijke Spaanse steden. Verzwakt door een hele reeks corruptieschandalen hebben zowel gevestigde conservatieve als socialistische partijen terrein moeten prijsgeven, ten voordele van nieuwe partijen: het centrumrechtse Ciudadanos en het linkse Podemos. Ook in Catalonië voltrok zich hetzelfde scenario.

Nu tonen peilingen dat een kleine meerderheid van Catalanen onafhankelijkheid niet ziet zitten. Vooral in Barcelona zijn veel mensen terughoudend. In mei koos Barcelona voor de sociaal gedreven Ada Colau als burgemeester van hun stad. Zij vindt dat sociale thema’s prioritair zijn. En die kunnen niet enkel door een stad of een regio opgelost worden. Het vluchtelingenprobleem is daar een goed voorbeeld van.

‘Junts pel Sí’ moet dus rekening houden met de tegenkanting van een ander front, ‘Catalunya Sí que es Pot’ (Catalonië Kan Het), bestaande uit Podemos, Groenen en andere linkse bewegingen, die graag over gezondheidszorg en huisvoorziening praten, maar heel stilletjes worden wanneer het over Catalaanse onafhankelijkheid gaat.

Aan de rechterzijde is er Ciutadans, het Catalaanse Ciudadanos, die niet alleen in Catalonië, maar in heel Spanje aan een gestage opmars bezig is. Ciutadans beschouwt een unilaterale onafhankelijkheidsverklaring - zonder over een meerderheid van zetels te beschikken - als ondemocratisch, met andere woorden, een regelrechte staatsgreep.

Volgens Artur Mas zit er niets anders op dan unilateraal de Catalaanse onafhankelijkheid uit te roepen. Mas zegt dat er geen andere optie is, omdat de Spaanse regering al zijn voorstellen één voor één van tafel veegde. Mariano Rajoy wou niet horen van een - voor Catalonië - voordeligere fiscale regeling en ook voor het organiseren van een referendum was het antwoord van Madrid een duidelijke ¡No!

Als reactie op ‘Junts pel Sí’ heeft de Partido Popular er nog een schepje bovenop gedaan door snel een wetswijziging door het Spaanse parlement te jagen. Die stelt dat politici die hun regio onafhankelijk verklaren, aangehouden en veroordeeld worden. Dit soort houding van de Spaanse regering jaagt de Catalanen natuurlijk op stang, en is dus een goede zaak voor de onafhankelijkheidsbeweging.

Ondanks de dreigende taal van Rajoy, wordt in Catalonië luidop nagedacht over de toekomstige Catalaanse staat. Er wordt druk gespeculeerd over de economische leefbaarheid van de regio. Wat moet er bijvoorbeeld met de Spaanse staatsschuld gebeuren, die ondertussen tot 1 biljoen euro aangroeide?

Artur Mas herhaalde reeds verscheidene malen dat de nieuwe staat -proportioneel - zijn deel van die schuld voor zijn rekening zal nemen. Maar met een bruto nationaal product (bnp) dat goed is voor 18,7% van het Spaanse geheel, is het deel dat Catalonië moet betalen bijna 200 miljard euro. Als we er dan rekening mee houden dat het bnp van Catalonië in 2014 199.786 miljoen euro bedroeg, dan zou de nieuwe staat starten met een staatsschuld van 100% van zijn bnp. Dat wordt dus een Catalonië van privatiseringen en nog meer besparingen.

En dus heel slecht nieuws voor de Catalanen die het financieel niet breed hebben. Volgens cijfers van het ‘Institut d’Estadística de Catalunya’ leeft 1 op de 5 Catalanen onder de armoedegrens. Voor hen is kiezen tussen een “ja“ of “neen” voor onafhankelijkheid niet zo’n gemakkelijke vraag.