Schengen is niet achterhaald - Lieven Lenaerts
Lieven Lenaerts is oud-parlementslid voor de CVP en was van 1990 tot 1997 directeur van het Schengensecretariaat, deel van de Benelux.
Een beetje geschiedenis
Reeds in 1985, 30 jaar geleden, beslisten de Beneluxlanden (reeds in 1959 hadden die het vrij verkeer van personen en goederen ingevoerd), Frankrijk en Duitsland om de controles aan hun binnengrenzen af te schaffen, de grenscontroles te verleggen en ook te versterken aan hun buitengrenzen. Tegelijk en als tegengewicht werd de samenwerking op het gebied van politie en justitie op poten gezet. Samenwerking die ook geldt voor asiel, bestrijding van terrorisme en georganiseerde misdaad, visumbeleid...
Het Schengeninformatiesysteem (SIS) werd opgericht waardoor de politiediensten van de deelnemende landen inzage kregen in elkaars gegevens over o.m. gezochte criminelen, vermiste personen, gestolen identiteitsbewijzen en voertuigen...
Bijna alle EU-landen zijn later tot Schengen toegetreden en de volledige regelgeving van de verdragen werd in 1999 overgenomen door de EU. Ook de niet-EU-landen Noorwegen, IJsland en Zwitserland traden tot Schengen toe. Groot-Brittannië en Ierland zijn geen lid maar doen wel mee inzake politionele en justitiële samenwerking en het gebruik van het SIS.
Niet voor het eerst onder druk
Ik herinner me zeer goed enkele evenementen die de Schengenonderhandelingen verstoorden.
De hereniging van beide Duitslanden was er zo één: plots werd de buitengrens een paar honderd kilometer opgeschoven tot aan de Poolse grens. Bovendien had Oost-Duitsland een totaal andere visumpolitiek dan de Bondsrepubliek. Het verenigde Duitsland vroeg en kreeg een aantal maanden respijt om een en ander te harmoniseren. Ook bij de toetreding van Spanje tot Schengen lag de afschaffing van controles aan de Frans-Spaanse grens moeilijk wegens de ETA-problematiek. Ook Berlusconi en Sarkozy wilden de grenscontroles tussen hun landen ooit weer invoeren. De invoering van een “humanitair” visum voor de Tunesiërs, weer door Berlusconi, deed de ander Schengenlanden steigeren. Ook de Denen, die grenscontroles met Duitsland invoerden in 2011, werden luid teruggefloten. Telkens wonnen de gemeenschapszin en de overtuiging dat Schengen veel meer voordelen bood dan nadelen veroorzaakt door tijdelijke moeilijkheden.
Schengen uitdiepen
Het vrij verkeer van personen en goederen, m.a.w. de afschaffing van controles aan de binnengrenzen in Europa, is één van de belangrijkste verworvenheden van de Europese samenwerking en biedt ook niet te onderschatten economische voordelen. Het zou niet wijs en zeer kortzichtig zijn om wegens de asielproblematiek en de toenemende terroristische dreiging deze vrijheid te beknotten of af te schaffen.
Vergeten we niet dat de Schengenverdragen voorzien in gemeenschappelijke, Europese regels o.m. op het vlak van: transport van drugs en vuurwapens, uitreiking van visa (het Schengenvisum), verblijfsvergunningen, samenwerking door politie en justitie...
Het Schengeninformatiesysteem is een prestatie zonder weerga als instrument ter bestrijding van de grensoverschrijdende criminaliteit en wordt dagelijks gebruikt door alle Europese politiediensten.
De Schengenovereenkomst afschaffen of uithollen is niet de goede aanpak. Integendeel: een echt gemeenschappelijk Europees asielbeleid op poten zetten, met betere en dwingende afspraken over b.v. welk land verantwoordelijk is voor de afhandeling van een asielaanvraag (nu volgens de conventie van Dublin, het land van aankomst in Europa m.a.w. meestal Italië, Griekenland of Hongarije). Ook een gemeenschappelijke definitie van “economische vluchteling” versus asielzoeker dringt zich op. Een Europese lijst van “veilige landen” is een noodzakelijk instrument in het asielbeleid. Ook realistische en afdwingbare quota voor de opname van vluchtelingen zijn een must. Vergeleken met Jordanië en Libanon doet Europa niet veel...
Reeds in oktober 1998 deden de Schengenministers een twintigtal aanbevelingen aan de Europese instanties i.v.m. vluchtelingenstromen, massale asielaanvragen, aanpak van mensensmokkel, verbetering van de controles aan de buitengrenzen....
De EU heeft sindsdien bitter weinig initiatieven genomen.
Schengen is geen hinderpaal
Dat de strijd tegen het terrorisme gehinderd zou worden door de Schengenregels is onjuist en getuigt van weinig kennis van de kansen die Schengen biedt met zijn SIS, met de afspraken over politiesamenwerking en zelfs grensoverschrijdende achtervolging. Ook nu bestaat de mogelijkheid dat de landen, bij een acute dreiging, voor dertig dagen weer grenscontroles invoeren. Gerichte controles in grensgebieden, op treinen en vliegtuigen druisen niet in tegen de verdragen. Overigens lijkt het me naïef te geloven dat grenscontroles een hinderpaal zouden zijn voor internationaal opererende terroristen.
Groot-Brittannië wil Schengen, waartoe het niet is toegetreden, afzwakken en verwijst hierbij naar de penibele situatie in Calais, waar mensen hun leven wagen om in het Verenigd Koninkrijk te geraken. Maar David Cameron heeft de invoering van de identiteitskaart, waarmee de Labourregering in 2008 begonnen was, weer afgeschaft in 2010. Veel van de (economische) vluchtelingen die in Calais kamperen willen juist naar de overkant omdat ze daar moeiteloos, wegens het ontbreken van identiteitscontrole, in de anonieme massa verdwijnen.
Conclusie: alle Europese beleidsverantwoordelijken moeten dringend aan de slag om de Schengenakkoorden te verfijnen en te vervolledigen zodat ze een nog beter instrument worden voor de uitdagingen waar Europa vandaag en ook morgen voor staat.
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.