De regering van "slepende voetjes"? - Carl Devos

Het politieke reces verhindert dat de oppositie (volop) gebruik kan maken van de harde en duidelijke taal waarmee Kris Peeters de vertrouwenscrisis in Michel I naar buiten bracht. Vandaar dat die er alles aan doen om de Kamer samen te krijgen, ook over de taxshift, waarvan dagelijks blijkt hoeveel werk er nog aan is. Zelfs niet alle grote lijnen zijn duidelijk. Maar vooral de uitvoering ervan zal nog heel veel werk en discussie vragen. De zegevierende regering ging te vroeg het zomerreces in, met een onafgewerkte en politiek onevenwichtige taxshift.

In de dorpsstraat wordt begrijpelijk vooral apathisch of schouderophalend gereageerd op deze nieuwste politieke soap. Dat neemt niet weg dat dit incident ongezien is.

De woorden van Kris Peeters afgelopen weekend in Le Soir zijn ondertussen bekend. Alsook de directe aanleiding ervan. Al liet Newsmonkey ondertussen verstaan dat de informatie van verschillende bronnen uit verschillende partijen afkomstig was. Dus niet per se enkel en alleen van De Croo. Wie in die dagen informatie wou, hoefde alleen maar te luisteren, er werd vanuit alle partijen gelekt en gespind. Dat en de staalharde ontkenning van De Croo overtuigen Peeters en CD&V niet. Dat Peeters liet weten dat Michel de liberale vicepremier daarvoor op de vingers tikte, maakte het nog erger. Er is trouwens niemand binnen en buiten de regering die dat gelooft. Maar CD&V houdt niet op.

De omschrijving, gisteren in De Tijd, dat CD&V het regeringswerk ‘on hold’ zet, was voor rekening van de journalist. CD&V wil kernen en ministerraden laten doorgaan, zo liet ze later weten. Maar wat blijft is nog steeds ongezien: een regeringspartij die publiek laat weten dat er niet aan tafel gezeten kan worden met mensen die je niet vertrouwt en dat zo lang die vertrouwenscrisis aanhoudt beslissingen ‘waarvoor tussen de partners vertrouwen nodig is’ even op zich zullen laten wachten. Dringende veiligheidsmaatregelen kunnen wel nog, begroting of taxshift even niet. Dat lijkt op een regime van lopende zaken.

Wie de politiek even van nabij volgt, raakt snel een en ander gewoon. Maar dit is straf. Deze crisis, die over veel meer dan personen gaat, gaat niet zomaar weg. Daarvoor houdt die al te lang aan en daarvoor hindert ze ondertussen te veel. Het gaat om een belangwekkend politiek feit dat actie zal vragen. Negeren en uitzweten zal niet volstaan.

Natuurlijk zit er strategie achter de CD&V-houding. Na de vernederende nederlaag in de taxshift klinken ze nu stoer offensief, waarmee dat laatste het eerste moet doen vergeten. En dat moet ook de komende onderhandelingen dienen: ze willen in de uitvoering van de taxshift en wat nog volgt zoveel mogelijk meubels redden. Dat is nogal doorzichtig. Wat meteen ook deze hele heisa relativeert. Maar dat wil niet zeggen dat het enkel show is: het fundamenteel probleem blijft dat CD&V zich te weinig kan vinden in de cruciale akkoorden van deze regering.

Dat is een structureel probleem, dat de persoonlijke relaties tussen Peeters en De Croo ver overstijgt. Neen, die liggen elkaar niet, wat het probleem groter maakt. Maar mocht dat het enige probleem zijn, dan was er geen. Professionals staan daarboven als ze zaken doen. Erger is dat ze elkaar echt niet vertrouwen, dat is kwalijker dan persoonlijke spanningen. Maar als die twee, persoonlijke spanningen en vertrouwensbreuk, zich enten op fundamentelere, politieke verschillen in de kern van de regering, heeft die een probleem.

Dat zit er sinds het prille begin van deze ‘ideologisch coherente’ of ‘logische’ regering. Dat het nog steeds niet opgelost is, ondanks al het discrete werk en vele beslissingen waar premier Michel prat op gaat, is slecht nieuws en een blamage voor de regeringsleider. Die moet zijn coalitie straks door moeilijke maanden loodsen. Met een regeringspartner die te weinig vertrouwen heeft in de regering om in een aantal zaken te beslissen.

Dat zet de premier in het middelpunt van deze crisis. Daar stond hij al na de verklaring van Peters dat Michel De Croo op de vingers had getikt, waarmee Michel volgens Peeters dus partij voor Peeters koos. Na een jaar houdt dat gekibbel aan. Het trekt nu ook Open VLD in de modder en tast het leiderschap van de premier aan.

De soep zal veel minder heet gedronken worden dan ze wordt opgediend. Maar er moet iets gebeuren. Peeters verder isoleren zal CD&V enkel dieper doen ingraven, ze zetten daar hoog in. Al rijden ze met de handrem op. Kwestie van niet als slechte verliezer, stoorzender of saboteur over te komen, of met ‘de stekker’ geassocieerd te worden. CD&V heeft geen antwoord op de vraag wat te doen als de drie anderen niet ingaan op hun verzoeken, of wat Michel dan eigenlijk precies moet doen. Maar iedereen beseft dat een gekwetste CD&V voor niemand een goede zaak is. Ze kunnen hun voetjes zo diep laten slepen dat niemand nog vooruit kan.

Peeters en De Croo elkaar de hand doen schudden haalt niets uit. Vrienden worden ze niet, dat hoeft ook niet. Vertrouwen kan niet gedeclareerd worden. De enige uitweg is op korte termijn een reeks ferme beslissingen nemen, waarin ook CD&V een en ander gegund wordt. Dat waren de anderen ook van plan, maar nu verhoogt CD&V de prijs. De vraag is hoe ver Open VLD en N-VA willen gaan in deze ‘Wiedergutmachung’. Als Peeters blijft trappen: niet ver. De indexering van de btw-verhoging op elektriciteit (al was het maar omdat het laat is voor de aanpassing van de indexkorf) is er misschien al, maar dat is nog maar het begin.

Ze komen er wel uit, de vraag is hoe en welk beeld dan blijft hangen. Er is immers geen alternatief voor deze regering. Verkiezingen liggen nergens op tafel. Vier jaar pijnlijk aanmodderen kan in theorie wel, maar dan kan men in 2019 meteen de sleutels bij de PS gaan afgeven.

Michel I is meer dan een coalitie. Een experiment, een onuitgegeven formule. Regeren zonder de grootste partij van Franstalig België met slechts één Franstalige partij, om België centrumrechts te hervormen. Als deze formule zich in eigen voet schiet, dan is dat niet voor enkele jaren. Dan sluit ze zichzelf voor een veel langere periode als theoretische mogelijkheid uit.

(De auteur doceert politieke wetenschappen in Gent.)