Hoe iets goeds maken van een slechte Griekse vertoning - Anthony Baert

Het ‘Agreekment’ bevat bitter weinig elementen die uitzicht geven op beterschap in de eerstkomende jaren. Besparingen en belastingverhogingen moeten worden verdergezet om de strenge begrotingsdoelstellingen te halen. Afgesproken hervormingen, zoals het openen van een reeks gesloten beroepen, zullen na verloop van tijd misschien renderen, maar kunnen op korte termijn een recessieve impact hebben. De Europese steun via de bestaande structuur- en investeringsfondsen en het plan-Juncker zal ook niet onmiddellijk doorsijpelen. De economische activiteit zal dus niet ineens miraculeus opveren en de werkloosheidsgraad zal vermoedelijk nog een tijdje op een triest recordniveau blijven staan.

Los daarvan is het nog maar de vraag of het akkoord in de huidige context wel volledig kan worden uitgevoerd. Om een voorbeeld te geven, het op te richten privatiseringsfonds moet 50 miljard euro opleveren, terwijl het bestaande fonds in de afgelopen vier jaar amper 3 miljard euro heeft opgebracht. Bovendien heeft een grote meerderheid van de Griekse bevolking zich tegen de maatregelen in het akkoord uitgesproken, terwijl de grote hervormingen nog moeten beginnen. Dit alles in een economische situatie die het afgelopen halfjaar van kwaad naar erger is geëvolueerd, door de maandenlange weinig productieve onderhandelingen met de schuldeisers.

Kortom, het lijdt weinig twijfel dat Griekenland nog lange tijd aan een Europees infuus zal blijven liggen.

Als we terugkijken op de afgelopen zes maanden, kunnen we dus cynisch zijn. Wie dacht dat de grote verkiezingsoverwinning van Syriza een nieuwe start voor Griekenland zou betekenen, is bedrogen uitgekomen. De Grieken staan er nu immers slechter voor dan een half jaar geleden. Vorig jaar was er na jaren eindelijk weer wat groei, maar de onzekerheid rond de aanslepende gesprekken, de aankondiging van het referendum en de daaropvolgende sluiting van de banken hebben de economie volledig tot stilstand gebracht. Dat terwijl de Griekse regering zich uiteindelijk toch heeft onderworpen aan de eisen van de Europese schuldeisers.

Zwartkijken helpt de huidige toestand echter ook niet vooruit. Integendeel, de overeenkomst van vorige week bevat een reeks niet te onderschatten positieve punten, die het verdienen om beklemtoond te worden.

Allereerst: er is nu een akkoord. Een potentieel recessief en op bepaalde punten onrealistisch akkoord, maar één dat het rampscenario van een Grexit weer afwendt. Ondertussen kunnen de banken weer opengaan en kan de economie zich stabiliseren.
Daarnaast bevat het akkoord een oplossing voor de enorme Griekse overheidsschuld, althans in de komende jaren. Dit aspect is de afgelopen week onderbelicht geweest. Griekenland zal van het Europees noodfonds immers middelen krijgen om in de eerstvolgende jaren alle andere schuldeisers (IMF, ECB, private schuldhouders) terug te betalen.

In tegenstelling tot de andere schuldeisers begint de terugbetaling van de Europese steun pas vanaf de jaren 2020. Los van de vraag of een schuldvermindering op lange termijn onvermijdelijk is – een weinig controversieel idee – zal de Griekse overheidsschuld zeker tijdens de huidige legislatuur dus nauwelijks meer op de begroting wegen. Bij een positieve eerste evaluatie binnen het nieuwe steunprogramma zal Griekenland bovendien nog aanspraak kunnen maken op een verdere herschikking van de Europese noodkredieten, door het verlagen van de nu al zeer lage rente en het verlengen van de looptijden.

Tsipras krijgt de uitgelezen kans om als eerste premier van buiten het establishment effectief te hervormen. Hij heeft een ijzersterk democratisch mandaat en hij nog steeds de populairste politicus. Met rugsteun van de ‘instellingen’ kan hij de corruptie en het cliëntelisme bestrijden, de ambtenarij moderniseren, de privileges die Guy Verhofstadt zo goed oplijstte aanpakken en ervoor zorgen dat vooral de rijken bijdragen aan de sanering van de overheidsfinanciën. Het is nu zaak om de oorlogsretoriek achterwege te laten en coalities op te bouwen, zowel met de andere nationale politieke partijen als met andere Europese landen.

Als de Griekse regering over een aantal jaar opnieuw zou moeten aankloppen voor steun, zal het tenminste een indrukwekkend hervormingspakket kunnen voorleggen. Wishful thinking of niet, op dit moment lijkt het de enige manier om een capitulatie alsnog om te buigen in een overwinning.

Ten slotte biedt het akkoord ook een onvoorziene kans voor de eurozone als geheel. De onderhandelingen hebben de Europeanen in en tussen lidstaten weer tegen elkaar opgezet. Het treurig schouwspel van ultimatums, chantage en machtspolitiek heeft de Europese beleidsmakers hopelijk met hun neus op de feiten gedrukt. De muntunie moet absoluut verdere stappen zetten naar meer integratie en democratie. Niet alleen om de economische en politieke crisissen die haar bestaan in gevaar brengen te vermijden, maar vooral om ervoor te zorgen dat de inwoners van alle lidstaten de vruchten van de euro kunnen plukken. Ook de eurozone moet zichzelf dus dringend structureel hervormen.

(Anthony Baert is econoom bij ING.)