Ook Grieken applaudisseren voor Verhofstadt - Bruno Tersago

Concrete maatregelen om het cliëntelistische systeem in Griekenland te beëindigen, was de eerste eis die Verhofstadt stelde. Met die vraag valt hij eigenlijk de overgrote meerderheid van de Grieken bij. Een aantal onder hen stemden in januari net om die reden voor SYRIZA. Tsipras en de zijnen hebben de verwachtingen inderdaad nog niet waargemaakt met concrete maatregelen. Het feit dat de partij zelf al een aantal politieke benoemingen heeft gedaan, lijkt erop te wijzen dat SYRIZA dezelfde weg opgaat als zijn voorganger en dat zorgt bij de bevolking voor bezorgdheid.

De partij zelf reageert dat ze op bestuurlijk niveau wordt tegengewerkt door directieleden die door de vorige regeringspartijen zijn aangesteld. Om de hervormingen te kunnen uitvoeren, moet er op alle niveaus worden samengewerkt en dat zou niet lukken met deze mensen aan het roer.

Verhofstadt is verder ook van mening dat het aantal ambtenaren moet worden verminderd, wil Griekenland nog verder aanspraak kunnen maken op hulp van Europa. Er is in Griekenland heel veel wrevel over de inefficiënte openbare sector, waar mensen baantjes hebben gekregen in ruil voor een stem. De Griekse grondwet laat niet toe dat ambtenaren worden ontslagen en SYRIZA heeft zich daar in de oppositie ook steeds tegen verzet.

De vorige regering heeft gewoon hele beroepsgroepen afgeschaft, om op die manier de grondwet te omzeilen, maar de openbare diensten zijn er zeker niet efficiënter op geworden. In een maatschappij waar de twee traditionele politieke partijen groot zijn geworden door cliëntelisme en waar het de ambitie was om een baantje bij de overheid te krijgen (de salarissen in de openbare sector liggen doorgaans hoger dan in de prιivésector), zijn dergelijke ontslagen erg moeilijk te verkopen. Niet enkel door een linkse partij. Ook voor de partij van voormalig premier Samaras was het moeilijk om ontslagen door te voeren, en werd eerder gekozen om mensen uit het onderwijs en de gezondheidszorg aan de deur te zetten, dan de politiek benoemden in de overheidsdiensten die nauwelijks werk uitvoerden.

Verder vindt Verhofstadt dat de publieke banken moeten worden geprivatiseerd. Dat is al gebeurd met een aantal banken, zoals ATEbank, die in het verleden roekeloos hadden geleend aan de politieke partijen PASOK en Nea Dimokratia. Beide partijen stonden elk met ongeveer 150 miljoen in het rood bij de bank. Door de privatiseringen konden de schulden van de partijen worden ondergebracht in een zogenaamde “bad bank” en werd het gezonde deel geprivatiseerd.

De openbare sector, en dus de Griekse belastingbetaler, mocht nadien de rekening betalen van die “bad bank”. Toen de Griekse banken werden geherkapitaliseerd, werden hun schulden op deze manier ook weer doorgegeven aan de belastingbetaler. Dat ligt de Grieken nog vers in het geheugen, en gevreesd wordt dat bij een privatisering de rekening voor de modale Griek nog zwaarder zal uitvallen.

Een van de voorwaarden die al in 2010 aan Griekenland werden gesteld, was om gesloten beroepsgroepen open te stellen. Dat is nog niet gebeurd, en Verhofstadt hamerde daar gisteren weer op. De Griekse economie is bijzonder strikt gereguleerd en heel wat belangengroepen willen zo veel mogelijk controle behouden. Beroepsgroepen die het meest profiteren van deze situatie, zijn in de eerste plaats advocaten, dokters en ingenieurs, niet toevallig beroepen die goed zijn vertegenwoordigd in het parlement.

Tsipras wordt nu gevraagd om dat zo snel mogelijk te veranderen, maar gemakkelijk is die opdracht niet en er is tegenstand in de Griekse samenleving. Zo zijn taxichauffeurs en vervoerders van goederen van openbaar nut ook gesloten beroepsgroepen. Halfweg de jaren zeventig had de toenmalige Griekse regering een beperkt aantal vergunningen verkocht aan deze beroepen. Het was de bedoeling dat iemand die niet langer zijn beroep uitoefende, de vergunning inleverde bij de overheid, die de vergunning dan aan iemand anders zou verkopen. Dat is nooit gebeurd: de houders van de vergunningen verkochten die zelf door, met de nodige winst.

De overheid heeft decennialang laten begaan en de prijzen van de vergunningen gingen steeds maar de hoogte in. Bij het uitbreken van de crisis in 2010 bedroeg de prijs van een dergelijke vergunning vaak meer dan 200.000 euro. Mensen gingen zware leningen aan om de vergunning te kunnen kopen en sommigen namen ook nog eens een hypotheek op hun woning. Openstellen betekent meer concurrentie, misschien wel lagere prijzen, en heel wat moeilijkheden om deze hypotheken af te betalen.

Ten slotte verwacht Verhofstadt dat de Griekse regering een einde maakt aan de voorrechten van rederijen, de orthodoxe kerk en de politieke partijen. Dit kan alleen maar op gejuich van de Griekse bevolking worden onthaald. Die hopen al maanden dat de rijke Griekse reders en de andere oligarchenfamilies, maar ook de kerk, eindelijk bijdragen tot het verlichten van het leed. Maar gemakkelijk is dat allemaal niet. De reders zijn grondwettelijk vrijgesteld van belastingen. Mochten ze toch worden belast, dan vertrekken ze meteen uit Griekenland.

Toch heeft de Griekse regering al voorstellen gedaan om de oligarchen te belasten via hun nevenactiviteiten. Die zijn namelijk ook eigenaar van privételevisie- en radiozenders, die tot nog toe nooit hebben moeten betalen voor het gebruik van de zendfrequenties. Het feit dat de regering de voorbije dagen en weken zware tegenwind kreeg in die media, heeft daar zeker ook mee te maken.

De orthodoxe kerk is de grootste grondbezitter in Griekenland en is eigenaar van de gronden waarop openbare gebouwen zijn gebouwd en vaak ook van de gebouwen waarin ministeries zijn gehuisvest. De situatie is zo complex dat de kerk kan dreigen om de overheid uit de gebouwen te laten zetten. Bovendien heeft de kerk ook nog heel wat politieke macht. Niet zelden geven bisschoppen in hun zondagspreek politiek advies. Sommigen zijn in het verleden zelfs zo ver gegaan dat ze mensen zegden voor wie ze moesten stemmen. En SYRIZA droeg zeker niet hun voorkeur weg.

Om de Gordiaanse knoop van kerk en reders te ontwarren, heb je de kracht van een Alexander de Grote nodig. Of Tsipras tegen die taak opgewassen is, is erg twijfelachtig.

Toch stellen de Grieken ook vragen bij Verhofstadt. De Grieken zijn niet vergeten dat hij de partij van politicus Dora Bakoyianni steunde in de stembusslag van 2012. Bakoyianni is de dochter van Konstantinos Mitsotakis, die voor de Grieken één van de hogepriesters is van het cliëntelisme.

En nu gaat de sympathie van de Vlaamse liberaal uit naar de partij To Potami, die zonder een politiek programma naar de gunst van de kiezer dong in januari 2015. Leider van de partij is journalist Stavros Theodorakis, een man die door een groot deel van de Grieken wordt gewantrouwd en van wie wordt gezegd dat hij heel nauwe banden heeft met een van de belangrijkste oligarchenfamilies van het land.

(De auteur is VRT-correspondent in Griekenland.)