Hoe gezond zijn we? - Stefaan Demarest

Bel 10 heeft het vandaag over gezondheid. Hoe leven we? Zijn we te dik? Bewegen we te weinig? ... Je kan het weten. De auteur legt de cijfers op tafel.
opinie
Opinie

Om de vier a vijf jaar organiseert het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid een nationale gezondheidsenquête, in 2013 werd zo de vijfde gezondheidsenquête georganiseerd. Het gaat hierbij telkens om een mondelinge bevraging van zo’n 10.000 inwoners van het land. In de enquête komen heel wat onderwerpen aan bod, die opgesplitst kunnen worden in thema’s zoals gezondheidsstatus, gezondheidsgedrag en leefstijl, het gebruik van medische en sociale voorzieningen, preventie en de sociale en fysieke leefomgeving. Hieromtrent worden heel wat vragen gesteld op basis waarvan we een goed beeld krijgen van de gezondheid van de bevolking.

Volksgezondheid is iets wat heel langzaam evolueert. Gezien we de Gezondheidsenquête al sinds 1997 organiseren, is het mogelijk algemene evoluties in kaart te brengen. Zo kunnen we vaststellen dat het met de perceptie die mensen over hun gezondheid hebben (de subjectieve gezondheid), het eigenlijk wel meevalt. Vier op vijf inwoners (ouder dan 15 jaar) beoordeelt de eigen gezondheid als goed toe zeer goed. In de afgelopen 15 jaar is het percentage inwoners dat de eigen gezondheid als goed beoordeelt toegenomen, en dit vooral in het Waals Gewest.

Geestelijk?

Minder goed gaat het met de geestelijke gezondheid en dat zeker in de afgelopen jaren: voor wat België betreft, heeft niet minder dan één op drie personen (32%) van 15 jaar en ouder psychische problemen die op de ene of andere manier verwijzen naar een ‘slecht in zijn vel zitten’, een stijgende trend aangezien van 2001 tot 2008 slechts één op vier personen dergelijke problemen aangaf. Wanneer gepeild wordt naar specifieke problemen met betrekking tot de geestelijke gezondheid, dan vertoont 10% van de bevolking van 15 jaar en ouder angstproblemen, 15% signalen van depressieve gevoelens en 30% rapporteert slaapproblemen. Deze en nog vele andere resultaten kunt u nalezen op onze webstek: tik gewoon ‘gezondheidsenquête’ in op uw zoekmachine.

Fysiek?

Wanneer we ons meer richten op de thema’s die vandaag aan bod komen; voedingsgewoonten en lichaamsbeweging, dan kunnen we vaststellen dat het relatief lichaamsgewicht, of Body Mass Index (BMI), dit is de verhouding tussen het lichaamsgewicht en de lengte steeds toeneemt. Men gaat ervan uit dat een BMI tussen 20 en 25 wijst op een normaal gewicht, wanneer de BMI hoger is dan 25, spreekt men van overgewicht, wanneer de BMI hoger is dan 30 gaat het om zwaarlijvigheid of obesitas. De gemiddelde BMI van de volwassen bevolking, bijvoorbeeld in het Vlaams Gewest, was 25,3 in 2013. Gemiddeld gezien vertoont een inwoner van het Vlaams Gewest dus al een overgewicht. We kunnen ook vaststellen dat dit gemiddelde sinds 1997 steeds stijgt.

Als we dit in percentages uitdrukken, krijgen we het volgende beeld: niet minder dan 54% van de mannen en 42% van de vrouwen heeft een overgewicht, dus een BMI hoger dan 25. Wanneer we enkel kijken naar volwassen met obesitas, dus met een BMI van hoger dan 30 gaat het om zo’n 12%.

Percentages die dus niet echt bemoedigend zijn, vooral niet omdat deze percentages toenemen in de tijd. De hiervoor gemelde percentages zijn van toepassing op volwassen. Bij jongeren zien de cijfers er ook niet zo goed uit: in het Vlaams Gewest: 16% van de jongeren – 18% van de jongens en 15% van de meisjes mag gesteld worden dat ze een overgewicht hebben. 5% van de jongeren vertonen tekenen van obesitas.

Wellicht geven de resultaten van de Gezondheidsenquête nog een eerder positief beeld: mensen overschatten eerder hun lichaamslengte en onderschatten hun lichaamsgewicht, waardoor de echte cijfers voor overgewicht en obesitas wellicht nog iets hoger liggen. Overgewicht en obesitas worden in toenemende mate een probleem voor volksgezondheid, gezien ze kunnen leiden tot een toename van o.a. hart- en vaatziekten, diabetes en maag- en darmziekten en van de medische kosten die ermee gepaard gaan.

Eetgewoonten?

De toename van het aantal mensen met overgewicht en zwaarlijvigheid hangen onlosmakelijk samen met veranderingen in ons eetpatroon en een gebrek aan lichaamsbeweging. Daarmee is niet gezegd dat de oorzaak van overgewicht en zwaarlijvigheid enkel hiermee te maken heeft! Overgewicht en obesitas kunnen ook deels verklaard worden door genetische factoren, erfelijke factoren of ziektes.

Het is dan ook onjuist en stigmatiserend te stellen dat mensen met een overgewicht dit aan zichzelf te danken hebben wegens hun slechte eetgewoonten en hun gebrek aan lichaamsbeweging!

Niettemin kan een duidelijke samenhang vastgesteld worden tussen eetgewoonten en overgewicht. In de Gezondheidsenquête wordt - weliswaar in een beperkte mate - nagegaan hoe gezond mensen eten. Echt positief zijn de resultaten niet: zo drinkt één op 5 Vlamingen elke dag minstens één gesuikerde drank, zoals een frisdrank, en geeft meer dan 40% aan elke dag minstens eenmaal gesuikerde of gezouten tussendoortjes te eten. Het zijn slechts twee voorbeelden die wijzen op een toenemend aantal mensen met ongezonde eetgewoonten gekenmerkt door het gebruik van voeding die rijk is aan verzadigde vetten en suikers, door vaker en meer buitenhuis te eten en door grotere porties te eten. Ongezonde eetgewoonten worden bovendien gestimuleerd doordat globaal genomen gezonde voeding duurder is dan ongezonde voeding.

Beweging?

Wat zonder twijfel ook bijdraagt tot het groeiende aantal mensen met overgewicht, is het gebrek aan lichaamsbeweging. Zo geven de resultaten van de gezondheidsenquête aan dat niet minder dan een kwart van de Vlamingen een ernstig gezondheidsrisico lopen gezien ze hun vrije tijd quasi nauwelijks fysiek actief zijn. Dit gaat dan enkel nog maar om wat mensen in hun vrije tijd doen. Wordt de volledige lichaamsbeweging bekeken, dus zowel lichaamsbeweging op het werk of school, van een naar het werk of school als tijdens de vrije tijd, besteedt slecht 40% van de bevolking minstens 30 minuten per dag aan (minstens matige) lichaamsbeweging.

De cijfers aangaande lichaamsbeweging zijn over de verschillende gezondheidsenquêtes niet echt verslechterd, maar verbeterd zijn ze ook niet. De oorzaken voor een blijvend gebrek aan voldoende lichaamsbeweging liggen wellicht in de ontwikkeling van nieuwe technologieën die het beroep van mensen en hun dagelijkse activiteiten fysiek minder zwaar hebben gemaakt. Maar ook de snelle urbanisatie, het toenemen gemotoriseerd transport en het feit dat mensen meer tijd spenderen aan zittende activiteiten (TV kijken, video’s spelen en de computer gebruiken), dragen hiertoe bij.

Overgewicht en zwaarlijvigheid hebben een negatieve impact heeft op het lichamelijk, sociaal en psychologisch functioneren en zijn gezondheidsrisico’s waarvan de gevolgen ook op latere leeftijd ernstig kunnen zijn. Hoewel het gaat om een multidimensionaal probleem is dat in een ruime zin moet worden aangepakt, kunnen gezond eten en voldoende bewegen ertoe bijdragen overgewicht en zwaarlijvigheid te voorkomen en ze te bestrijden.

(Stefaan Demarest is projectverantwoordelijke Gezondheidsenquête bij het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid.)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen