Burgerparticipatie: vloek of zegen? - Cato Léonard

We zien dat projecten waar geen burgerparticipatie geïncorporeerd werd muurvast zitten: Denk aan de Oosterweelverbinding, denk aan de 10 belangengroepen rond Zaventem die vorige week een verhuis van de luchthaven eisten, ….

In die 4 jaar is het enkel maar duidelijker geworden dat de stem van de burger alsmaar luider klinkt en dat die burger ook zelf het heft in handen neemt door eigen studies te laten uitvoeren, zich meer dan ooit verenigt in belangengroepen etc. En dat zal ook niet meer veranderen, gelukkig maar!.

Is het dan onmogelijk geworden om beleid te voeren? Om grote infrastructuurwerken uit te voeren?

Neen! Maar het werkt niet meer om over een project te beslissen en dan top down de bevolking te informeren.

Vorige week nog wezen 3500 Canadezen een aanbod van 1,15 miljard Canadese dollar van het bedrijf Petronas van de hand voor een gasexploitatie op het land van hun voorouders met de woorden: “het gaat niet om geld het gaat om cultuur en milieu”.

De oplossing is om burgers, belangengroepen, middenveld en alle andere actoren van bij het prille begin te betrekken. Je ziet zelfs dat die vraag tot het betrekken van burgers vanuit de overheid nu al in sommige openbare aanbestedingen wordt gezet. Men vraagt om duidelijk aan te tonen in de offerte hoe een aannemer of architect de burgers en andere stakeholders zal betrekken. Dat neemt misschien iets meer tijd in beslag maar het resultaat zal mee ondersteund worden door de diverse stakeholders.

Het gaat dus niet louter over ‘een informatievergadering houden voor de omwonenden’ Neen het gaat over co-creatie door alle betrokkenen, een degelijk proces dat gevoerd moet worden, te beginnen bij de "stakeholder mapping". In kaart brengen wie mee rond de tafel moet zitten is cruciaal in het project. Je brengt niet enkel de medestanders in kaart maar ook de tegenstanders, het middenveld, belangenorganisaties, maar ook externen, iemand die kennis heeft van de uitdaging vanuit een andere invalshoek. Gaat het over mobiliteit bijvoorbeeld, dan betrek je ook diegenen die kennis hebben van de mobiliteit van de toekomst, nodig desnoods Google uit of Elon Musk, het zal je een totaal ander inzicht geven op je plannen.

Zorg ook voor voldoende experts in de materie en nodig zowel experts uit die een pro dossier als een contra dossier willen maken. Die diversiteit in stakeholders is cruciaal voor het welslagen. Vervolgens zet je alle stakeholders samen rond een tafel en je luistert naar wat de wensen zijn en waar de obstakels zijn. Vervolgens laat je deze heterogene groep zelf oplossingen aanreiken, uiteraard binnen de krijtlijnen van het wettelijke, het budgettaire, het technisch haalbare etc…

Door de dialoog tussen de verschillende deelnemers zal je na een tijd consensus krijgen. Iedereen luistert naar elkaar en vormt, hervormt en herformuleert zijn of haar standpunt. Uiteraard is dit geen proces dat je zomaar los kan laten, je moet het degelijk begeleiden, anders gaat de grootste tafelspringer elke keer weer de groep domineren. En er is ook tijd nodig: om ideeën te laten rijpen, verder uit te werken, terug met de groep te bespreken.

Een mooi voorbeeld is wat de gemeente Zaventem doet met het project ‘Zaventem aan Zet’. Ze betrekt haar burgers tijdens de hele legislatuur over verschillende onderwerpen. In de deelgemeente Sterrebeek bijvoorbeeld zijn er plannen voor de heraanleg van een park. Een van de problemen is dat door beide parkdelen een straat loopt. Het gemeentebestuur was al lang aan het discussiëren of de straat nu al dan niet kon worden gesloten.

Tijdens een Zaventem aan Zet avond werd deze kwestie aan de burgers voorgelegd en mee ingeleid door experten van Vlaamse Landmaatschappij. Vooraf waren de burgers ingedeeld aan tafels waarbij bewoners van de omliggende straten aan tafel zaten met bewoners van iets verder.

Na een goed uur discuteren onder begeleiding, kwamen de 8 tafels unaniem tot dezelfde conclusie: De straat mag afgesloten worden. Een van de deelnemers zei: ‘Ik woon daar en ik vind het niet fijn dat ik dan zal moeten omrijden, maar door met de anderen te praten, besef ik dat ik toch ook liever 1 groot park heb en die 5 min omrijden, die zijn tot slot zo erg niet’. En dit is de essentie van burgerparticipatie. Het schepencollege stond stomverbaasd aan de zijlijn te kijken hoe makkelijk men tot consensus was gekomen. Vorige week werd dit voorstel in het schepencollege bekrachtigd en tegen 2017 komt het park er, zonder straat in het midden!

Wat leert ons dat? Burgerparticipatie is een waardevolle aanvulling op de representatieve democratie. Het onderbouwt een beleid en zorgt ervoor dat de kloof tussen burger en beleid verkleint. Het geeft de burgers naast stemrecht nu ook spreekrecht. We kunnen enkel concluderen dat de democratie er wel bij vaart.

(Cato Léonard Campagneleidster G1000.)