Zijn we klaar voor thuiswerk?

Nog dit jaar krijgen werknemers in Nederland het recht om van thuis uit te werken. De Nederlandse werkgever kan een verzoek tot werken van thuis uit alleen weigeren als de kwaliteit van het werk in het gedrang zou komen. De nieuwe “Wet flexibel werken” geeft de werknemer het recht om zelf de plaats van de tewerkstelling te kiezen, met daaraan gekoppeld een motiveringsplicht voor de werkgever bij weigering.

Het staat vast dat veel werknemers graag af en toe van thuis uit willen werken. Iets meer dan één op de twee werknemers heeft belangstelling (Randstad, 2014). Mensen dromen ervan om minder in de files te staan bij het pendelen. Of om de kinderen onmiddellijk na schooltijd op te halen en dan ’s avonds nog wat verder te werken. Ze willen meer baas zijn over hun tijdsbesteding en de planning ervan.

Als je kijkt hoeveel mensen effectief de kans hiertoe krijgen, word je even stil. Slechts 16% van de werknemers (Enquête naar de arbeidskrachten, EAK 2013) kan af en toe van thuis uit werken. Dat aantal zit weliswaar in de lift, maar er gaapt nog een diepe kloof tussen wie het wil en wie het kan.

Toch lijkt de Nederlandse optie met het individueel recht op thuiswerk ons niet de juiste weg om vooruitgang te boeken.

Thuiswerk invoeren is een stresstest voor uw organisatie. Het is – in tegenstelling tot wat de Nederlandse wet doet vermoeden - veel meer dan een individueel verzoek van de werknemer aan de werkgever.

Het veronderstelt een beleid dat je uitrolt in de hele organisatie. Maar misschien is die organisatie er niet rijp voor.

Denk ook even aan de mensen die op kantoor blijven werken, hoe zorgen we ervoor dat de werkdruk voor hen niet toeneemt? Sommige opdrachten vergen veel coördinatie en afstemming tussen collega’s, gaat dat lukken als iedereen van thuis uit werkt? De thuiswerkers zullen zich afvragen of ze wel altijd bereikbaar moeten zijn of bestaat er zoiets als het recht op onbereikbaarheid? Sommige mensen zullen zich minstens afvragen of zij van thuis uit moeten werken? En de baas ten slotte, vertrouwt hij de thuiswerkers?

We koppelen veel verwachtingen aan thuiswerk. Als die in de praktijk niet worden ingelost, is het omdat we er onvoldoende in slagen om de impact op de gehele organisatie in te schatten.

Gelukkig hebben we in Vlaanderen veel organisaties die positieve ervaringen kunnen voorleggen. Bekende voorbeelden zijn de FOD Sociale Zekerheid, Microsoft, Proximus … Maar ook bij de BBL en Femma is van thuis uit werken al goed ingeburgerd. Femma pakte vorige week -op de studiedag van VERSO- nog uit met opmerkelijke cijfers: meer dan 90% van de werknemers is tevreden over de balans tussen werk en privé. Daar werkt het dus.

Wat zijn de sleutels tot een succesvolle implementatie?

Deze bedrijven houden rekening met de aard van het werk. Iemand aan het onthaal kan moeilijk(er) van thuis uit werken dan een dossierbeheerder. Er wordt ook rekening gehouden met de nood aan afstemming en coördinatie tussen mensen. Men tracht ze vooraf zoveel als mogelijk te verminderen en vervolgens goed te plannen. We zien dat deze bedrijven ook het thuiswerken gedoseerd invoeren. Zo blijft een goede cohesie tussen werknemers behouden. Ze overleggen met werknemers en hun afgevaardigden en bespreken de bedrijfspolicy. Ze investeren in digitalisering en een coachend leiderschap vanop afstand.

België heeft, als het het tijds- en plaatsonafhankelijk werken wil stimuleren, (minstens) twee zaken nodig.

Enerzijds is er nood aan een eenduidig juridisch kader met duidelijke krijtlijnen, niet te regulerend maar wel een goede basis biedend voor een dialoog op ondernemingsniveau. De arbeidswetgeving waarop bedrijven vandaag terugvallen, is vaak verouderd en evenmin duidelijk. Twee regelingen (thuisarbeid in de wet op arbeidsovereenkomst en cao 85 op telewerken) bestaan naast elkaar.

Op die manier zou men binnen de organisaties juridische zekerheid en tegelijkertijd ruimte voor overleg creëren.

Tegelijkertijd is er ruimte nodig om te experimenteren. Als we willen vermijden dat ondernemingen het warme water gaan uitvinden en ondanks veel goede bedoelingen problemen gaan ervaren, moeten we ruimtes en fora creëren waarin ervaringen worden uitgewisseld.

(De auteurs zijn arbeidsmarktdeskundige.)