Er was meer van verwacht - Carl Devos

De eerste verjaardag van 25 mei is een evidente aanleiding voor een bescheiden achteruitblik. Dat wordt traditioneel een tussenstand over het regeringswerk. Al is het daarvoor nog vroeg. De regering Michel kreeg op 16 oktober het vertrouwen, de regering Bourgeois op 22 september 2014. De Vlaamse regering is 8 maanden aan het werk, de federale niet eens. Toch zouden we nu al een en ander gezien moeten hebben.
opinie
Opinie

Want de situatie is uitzonderlijk en beloftevol: na een ongeziene regeringsvorming kwam in Vlaanderen en België dezelfde ‘logische coalitie’ aan de macht die vijf jaar kan besturen, zonder ‘tussentijdse’ verkiezingen op een ander beleidsniveau, met partijen die relatief dicht bij elkaar zitten, zonder communautaire druk, met een grote belofte om belangrijke zaken in deze socialistenloze regering eens structureel te hervormen. Dat gaf aanleiding, toch op federaal niveau, tot een ambitieus regeerakkoord. De intentie was er. Maar de uitvoering bleef achter.

Deze regering moet zich nog altijd wat zetten. Denk aan de regering Di Rupo, waar het ruim anderhalf jaar duurde vooraleer de zes partijen elkaar vonden. Bovendien is het heel anders besturen in crisistijden dan als straks de groei aantrekt. Dat leverde alvast noodzakelijke maar vervelende maatregelen op. Niet in de vorm van belastingverhoging, maar in de vorm van vermindering van dienstverlening en stijging van de kostprijs ervan. Die wegen vooral op de middenklasse en al wie er onder zit. Budgettair deden de regeringen hun best, maar dan wel binnen verslapte doelstellingen. Al zegt nu iedereen – in tegenstelling tot de meerderheid in de eerste formatiemaanden – dat strenger niet beter was. Daarmee is ook duidelijk dat ze hier voor het harde snoeiwerk van Nederland of Groot-Brittannië passen.

Tax shift

Toch was er veel protest. Geen van beide regeringen is er in geslaagd om het beeld fundamenteel te corrigeren, laat staan te keren, dat de inspanningen onevenwichtig gespreid werden. Er blijft ergernis hangen. Die sloop ook in de coalitie. Zo groeide de tax shift van een haast laconieke vermelding in het regeerakkoord naar hét project van Michel I. Evolueerde die van een operatie ter versterking van de concurrentiekracht naar een rechtvaardigheidsproject. Die shift moet op zoveel punten zoveel goed maken. De kans dat die operatie in die omvang lukt is quasi onbestaande. Daarvoor mist deze coalitie samenhang en moed. Nu al bereiden ze zich voor op de komende verkiezingen. En zijn ze doodsbang voor de kiezers. Of het nu om het kadastraal inkomen of bedrijfswagens gaat, kwesties waarvan elke nuchtere analyse leert dat hervormingen nodig zijn, ze moeten onaangeroerd blijven omdat er anders electoraal verlies dreigt.

De ontgoochelende omgang met hét project van Michel I is symptomatisch voor het andere regeringswerk. Het blijvend gekibbel is slechts triviaal. Juist, vandaag is er meer rust, maar dat komt vooral omdat er nu geen heikel dossier met beide handen aangepakt wordt. De coalitie schuwt het debat. Hoewel het inderdaad nog heel vroeg is en deze regeringen onmiskenbaar al heel wat beslissingen namen, hadden ze al meer moeten laten zien. De omstandigheden, uitdagingen en ambities zijn er nu eenmaal.

Dat heeft ze vooral aan zichzelf te danken. Het kan onmogelijk de schuld van een verpletterende oppositie zijn. Het ligt ook niet aan de MR, die dan toch niet de kamikazekoers vaart en zelfs een vrij stabiele factor is, met compromissen die vaak spontaan in de buurt van haar programma eindigen. Al is de spoeling van de MR-ploeg overduidelijk dun. Michel had veel mandaten en moest voor evenwichten zorgen. Niet iedereen hoort in de A-kern thuis. Niet voorzien was dat de Vlaamse meerderheid haar slag om het centrum zo ongegeneerd zou verderzetten na de regeringsvorming, met inbegrip van puberaal getreiter. Ze zitten zo diep in dezelfde vijver te vissen dat ze elkaar uit het bootje willen duwen. Dat maakt ook dat de communicatie zwak blijft en de regeringen geen wervend project kunnen presenteren.

Bilan

Dus wat bracht ons de ‘moeder der verkiezingen’? Regeringen zoals een ander. Terwijl het meer had kunnen zijn. Moeten zijn. Er meer beloofd was. Veel werven hangen in de lucht, dat wel, maar op de landingsbaan brandt geen licht. Neen, dit is ook niet de verderzetting van het vorig beleid, hoezeer CD&V dat ook wil doen geloven. De aanpak is centrumrechtser: besparingen, geen lastenverhoging maar ook meer mensen worden meer op zichzelf aangewezen. Maar de absolute onderkant wordt gespaard. Bovendien is het discours soms harder dan het beleid. Toch zou het met socialisten vaak niet gekund hebben.

Voor het overige is er niets nieuws onder de zon. Dit is geen bijzondere, opvallende regering, niet in de ene noch in de andere zin. Ze bestuurt niet opvallend goed of slecht. Maar weg al is de illusie dat deze regeringen de boel eens ondersteboven zouden keren. Gezien de unieke context was er meer van verwacht. Qua (aanzet tot) structurele hervormingen valt het tegen. Die waren toch zó dringend, om ons model te redden? Ze nemen niet enkel hun tijd, het lijkt erop dat ze weinig haast maken.

Misschien is vijf jaar zonder verkiezingen ook gewoon wat te lang? Al biedt het hen ook de kans om achterstand in te halen.

(Carl Devos is politoloog aan de UGent.)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen